Paul Verheijen

HENDRICK TER BRUGGHEN

Caravaggist

Utrecht

In de jaren 1620 was Utrecht de meest actieve stad in het promoten van de Caravaggistische stijl in de Lage Landen.
Het was de thuisbasis van verschillende kunstenaars die op jonge leeftijd naar Italië waren gereisd en de werken van Caravaggio in Rome hadden bestudeerd.
Hun opleiding was verder voltooid door hun kennis van de werken van volgelingen van Caravaggio.
De belangrijkste kunstenaars van de Utrechtse school waren Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst.

Lichtbron en handen

Ter Brugghen toont in beide werken een bijbelse episode waarin Esau zijn geboorterecht verkoopt aan zijn jongere tweelingbroer Jakob.
(Genesis 25,29-34)
Jacob hoort zijn broer Esau, met een stok met wildbraad op zijn schouder, de eed zweren en reikt hem de kom met de linzensoep.
Naast deze twee hoofdfiguren, die hij duidelijk portretteert als eeneiige tweeling, voegde Ter Brugghen hun ouders toe.
Moeder Rebekka draagt een bord met olijven en de oude blinde vader Isaak zit links met zijn hoofd bij de tafelrand en in de latere versie rechts op de achtergrond.

Ter Brugghen gebruikt een sterk gekaderde compositie waarin alle elementen naar het midden van het doek zijn gericht, waar we een kaars zien die de enige lichtbron is, hoewel de bijbel in het midden laat of deze scène overdag of 's nachts plaatsvindt.
Ter Brugghen heeft duidelijk affiniteit met die kaars, getuige het feit dat kaarsen een prominente rol spelen in zijn werken.
De kaars belicht de contouren en vormen van de figuren in een intens spel van clair-obscur.
Een ander onderscheidend kenmerk van de stijl van de kunstenaar is het belang dat hij hecht aan de handen, die - zeker in het jongere werk - op een uiterst expressieve manier in het oog vallen.
Het kleurengamma bestaat uit bruin met okertinten gecombineerd met groene en violette tinten.
De noordelijke traditie is ook duidelijk te zien in de objecten die op de tafel zijn gerangschikt.
Het eenvoudige stilleven op de tafel bestaat slechts uit enkele voorwerpen waarvan de vormen afsteken tegen het zuivere wit van het smalle tafelkleed.
Hendrick ter Brugghen (1588-1629)
Esau verkoopt zijn eerstgeboorterecht
afbeelding links:
Olieverf op doek, 94,5 x 115,5 cm (1625-27)
Berlijn - Gemäldegalerie

afbeelding rechts:
Olieverf op doek, 106,7 x 138,8 cm (circa 1627)
Madrid - Museo Thyssen-Bornemisza
2016 Paul Verheijen / Nijmegen