Madonna met de granaatappel
Het kleine houten paneel op de rechterafbeelding komt overeen met een type dat Leonardo's leermeester, Andrea del Verrocchio, ontwikkelde op basis van formeel vergelijkbare schilderijen uit het atelier van Giovanni Bellini en die hij aan het begin van de jaren 1470 in Florence propageerde.
Het werk toont de Madonna met Kind in een kamer, tegen een donkere muur met twee ramen die uitkijken op een helder heuvellandschap. Moeder en Kind lijken zich achter een open venster te bevinden. Het Kind staat op de vensterbank op Maria's mantel die erover is gedrapeerd. Dit motief is afkomstig uit de Vlaamse kunst, die destijds in Florence populairder was dan ooit.
Maria houdt een granaatappel in haar hand, een symbool van vruchtbaarheid, maar ook een voorbode van het bloed van het lijden van Christus vanwege de rode kleur van de zaden. Het naakte Kind staat rechtop en pakt met zijn kleine handje een paar zaden op en reikt ze aan zijn moeder aan, die hem aankijkt met een dubbelzinnige uitdrukking, beheerst maar zonder vrolijkheid, als voorbode van het tragische lot van haar zoon.
Veilinghuis Christie veilde dit schilderijtje in 1864 als een werk van Leonardo da Vinci. Acht jaar later werd het doorverkocht aan Gustave Dreyfus, aan wie het nu zijn naam te danken heeft.
De toeschrijving aan Da Vinci werd lange tijd grotendeels verworpen, hoewel het haar en de kleding van de Madonna wijzen op zijn hand. Maar het gebruik van eikenhout was niet typisch voor hem of andere schilders uit Florence. Waarschijnlijk is het schilderijtje een variatie op een soortgelijk Madonna-type uit het atelier van Andrea del Verrocchio, vermoedelijk gemaakt door zijn leerling Lorenzo di Credi, van wie een soortgelijke Madonna met Kind is gedocumenteerd maar zonder granaatappel (linkerafbeelding).
De toeschrijving aan Leonardo wordt over het algemeen gedateerd rond 1469, waardoor dit het eerste bekende schilderij op paneel van hem zou zijn, uitgevoerd op ongeveer zeventienjarige leeftijd.
Als het van Lorenzo di Credi is, zal het rond 1470-72 geschilderd zijn, misschien bedoeld als een kopie van een verloren origineel van Leonardo.
Maar unanimiteit hierover is er niet onder kunsthistorici.
|
|
Lorenzo di Credi (1459-1537)
Madonna col Bambino (±1471) (linkerafbeelding)
Olieverf en tempera op populierhout, 67 x 49 cm
Camaldoli - Museo di Camaldoli
Lorenzo di Credi (1459-1537) & Leonardo da Vinci (?) (1452-1519)
Madonna Dreyfus (Madonna della melagrana) (1470-72) (rechterafbeelding)
Tempera en olieverf(?) op eikenhout, 16 x 13 cm
Washington - National Gallery of Art
|
