FLORENCE DOM(MUSEUM)

Evangelisten

Façade In de vier grote nissen naast het hoofdportaal van de Santa Maria del Fiore, de Dom van Florence, waren de beelden van de vier evangelisten opgesteld. De opdracht voor Marcus, Johannes en Lucas ging respectievelijk naar Niccolò di Piero Lamberti, Donatello en Nanni di Banco. De beste van die drie mocht daarna ook Matteüs beeldhouwen, maar die eer kreeg uiteindelijk Bernardo Ciuffagni.
Na 1587 verhuisde de groep naar binnen in de kathedraal en vervolgens naar het Museo dell'Opera del Duomo in 1936.

De citaten hieronder bij de afzonderlijke beelden zijn afkomstig van de Duitse kunsthistoricus Paul Schubring (1869-1935).

1 - Matteüs

Matteüs van Ciulfagni toont een spel van plooien in de trant van Lorenzo Ghiberti, die aan de eerste deur nog had meegewerkt. Er is een duidelijk contrast tussen het boven- en onderlichaam doordat het bovenlichaam verticale plooien heeft en het onderlichaam horizontale plooien. Zijn handen rusten zwaar op het boek en de dijen. Volgens critici is het een wat braaf beeld met matte knieën en weinig temperament.

2 - Lucas

Een nieuwe wereld wordt onthuld aan Nanni's standbeeld van Lucas. Deze heilige schilder komt niet meer uit de zware, norse patriarchale familie; hij is een fijne, elastische Toscaan met een lichte tred en een scherp oog. Hij sluit zijn oogleden half en kijkt vanaf zijn hoge troon kritisch naar de kinderen op straat. Hij laat zijn rechterschouder zakken en trekt zijn linker naar achteren; het bovenlichaam draait een beetje, alsof het zich voorbereidt om op te springen. De bijna kreukvrije borst glanst rustig; de plooien van de jas rond de mouwen zijn des te dikker. De aangespannen riem geeft een duidelijke vernauwing; en begint nu een leven van slingerende en vallende plooien. Al het spetterende spel is weg; de beweging wordt echt en geweldig gevoeld. Om dit te doen, drukt de rechterhand stevig op de dij, de rechtervoet zuigt op de grond, de knieën bieden de rotsen aan de branding. Rechtsonder zou plaats zijn geweest voor de stier.

3 - Johannes

Johannes staat dichter bij Ciuffagnis Matteüs dan Nanni's Lucas. Patriarchale figuur, maar verheven tot de Dionysische. Contrast van borst en onderlichaam, maar de plooien hebben niet de realiteit van Nanni's vormen. Alles is oneindig veel krachtiger dan in Ciuffagni en de kracht van het zitten kwam hier het best tot zijn recht. Ook de last en het draaien van de handen is krachtig. Het geheel ziet eruit als een zwaar gebouw; het mist de scherpere irritatie en alle elegantie. Er is gezegd van Giorgione's Venus dat als je haar wakker maakt, ze opspringt en wegrent als een hert; evenzo kan men spreken van een veerkrachtige, elastische gang van Lucas. Johannes daarentegen verschijnt met brede zolen en duwt zijn lichaam krachtig door de menigte.

4 - Marcus

Hoewel het hoofd niet zonder patriarchale waardigheid is, geeft het motief van gespreide armen en knieën grote verbonden gebieden voor de borst en het onderlichaam. Maar de poging om deze vlakken te verlevendigen in de plooien van de jas, de rok en met behulp van de geknoopte riem was niet erg succesvol. Toegegeven, het onderste deel, dat te hard uitbreekt op een foto, is van onderaf gezien korter. Hier, als contrast met de horizontale plooien tussen de knieën aan de rechterkant, voegde Niccolò een hele bundel verticale trekjes toe, en de lange zoom van het gewaad, die naar de voorkant van de voeten loopt, scheidt deze twee sets. Zoals ik al zei, dit is allemaal niet erg succesvol geweest en het belangrijkste, zitten en dragen, ontbreekt volledig. Maar je kunt het temperament en de beweging van de figuur niet ontkennen. Alle vier de beelden missen het dier. Het verbaast ons bijna dat er geen leeuwenkop uit het woud van plooien steekt naast het linkerbeen van deze evangelist.

-1-
Bernardo Ciuffagni (1385-1457)
Matteo (1410-15)
Marmer, 224 cm

-2-
Nanni di Banco (±1384-1421)
Luca (1408-13)
Marmer, 207 cm

-3-
Donatello (1386-1466)
Giovanni (1409-15)
Marmer, 210 cm

-4-
Niccolò di Piero Lamberti (1370-1451)
Marco (1408-15)
Marmer, 215 cm

Florence - Museo dell'Opera del Duomo