Favoriet naakt
Het verhaal van Susanna en de oudsten was een favoriet van zestiende- en zeventiende-eeuwse kunstenaars, omdat het hen de mogelijkheid bood om een scène vol erotiek af te beelden en hun vaardigheden in het uitbeelden van naakten te tonen.
Guercino heeft het twee keer geschilderd.
Op het linker schilderij laat hij zien hoe de twee oudsten haar vanuit hun schuilplaats observeren en legt hij een moment van grote fysieke en psychologische spanning vast.
Die spanning is ook aanwezig in de compositie, die het doek in twee delen verdeelt.
Links wordt gedomineerd door een naturalistische weergave van de oudsten, met een dramatisch clair-obscur die de gewelddadige affecten, bewegingen van hun ziel, accentueert, in dit geval afgeleid van hun seksuele verlangens.
De contrasterende kleuren van hun kleding en de bewegingen die ze maken tijdens hun gebaren versterken het geweld.
Dit alles staat in schril contrast met het classicisme van Susanna's lichaam, naar rechts, dat opvalt door zijn zachte monochromatische uiterlijk.
De ruwheid van de oudsten wordt verdrongen door het geïdealiseerde naakt van de jonge Susanna.
Door de volledige verlichting komen haar bewegingen rustig over in vergelijking met de drukke gebaren van de oudsten in de schaduw.
Bovendien zijn laatstgenoemden gekleed, terwijl Susanna dat niet is, waardoor de kijker zich als een derde voyeur gaat gedragen en zijn of haar blik op Susanna's naakte lichaam fixeert.
De bloemen, waarschijnlijk lelies, in het midden van de compositie zijn altijd in verband gebracht met openhartigheid en zuiverheid, wat ook de deugden van Susanna zijn.
De oudsten lijken een hand uit te steken richting kijker om ons te waarschuwen stil te blijven, om Susanna niet op onze aanwezigheid te attenderen.
Zo maakt Guercino de kijker deelnemer aan dit zondige moment.
Met deze twee gebaren trekt Guercino ons het verhaal in en plaatst ons tegelijkertijd buiten de schaduw die de oudsten beschermt.
Zowel de oudsten als de kijkers zijn daardoor vrij om Susanna's naaktheid te beschouwen zoals ze willen.
De kunstenaar's inspiratie voor haar pose en vorm kan de sculptuur 'Hurkende Aphrodite' geweest zijn, waarvan het origineel wordt toegeschreven aan een Griekse beeldhouwer met de vermoedelijke naam Doidalsas.
Het beeld was vanaf de tweede helft van de derde eeuw VGJ tot in de moderne tijd bekend door talrijke kopieën *.
Op het rechter schilderij dat Guercino ruim dertig jaar later maakte, portretteerde hij het moment waarop de oudsten Susanna daadwerkelijk hebben benaderd terwijl zij ze afweert.
Het werk werd direct nogal negatief beoordeeld.
Het hoofd van Susanna vond men oppervlakkig en leeg en het hele schilderij verder van weinig belang.
De stijl van Guercino in deze latere jaren wordt gekenmerkt door de toepassing van een evenwichtige compositie met fluweelachtige pasteltinten, geheel in overeenstemming met de klassieke idealen waartoe Guercino zich toen bijzonder aangetrokken voelde.
De narrativiteit wordt onderstreept door de gebaren en fysionomieën van de drie hoofdrolspelers, de intensiteit van de uitdrukking op het gezicht van Susanna.
De deugd en schoonheid van vrouwelijke types ligt altijd ten grondslag aan een moreel voorbeeld.
* Afbeelding: kopie uit de tweede eeuw (Londen - British Museum)
|
