Lust of kuisheid?
Afbeeldingen van Susanna die door ouderlingen wordt begluurd en lastiggevallen waren in eerste instantie onderdeel van een cyclus met meer gebeurtenissen uit het verhaal. Vanaf eind 15e eeuw neemt het aantal afbeeldingen van de badende Susanna op schilderijen, prenten en gebruiksvoorwerpen toe. Zijn deze afbeeldingen bedoeld als lust voor oog of sporen ze juist aan tot kuisheid?
Jan Massijs schilderde Susanna minsten drie keer.
Op het oudste werk (afbeelding linksboven) wordt Susanna belaagd door de ouderlingen en maakt zij een afwerend gebaar. Het schilderij bevat twee sculpturen van mythologische figuren op de fontein van het bassin waarin Susaan een bad wil nemen:
- Jupiter met een bliksem in zijn hand
- Mercurius door gehoornde saters geflankeerd en spelend op een fluit die water spuwt. De seksuele connotatie is duidelijk. Deze bemiddelaar tussen goden en mensen was de god van diefstal en steelse acties, hetgeen een verwijzing is naar de beide ouderlingen.
Bij een restauratie van dit werk kwam een pentimento, Italiaans voor 'berouw', aan het licht. Het woord verwijst naar een wijziging die de schilder zelf aanbracht tijdens het schilderen van het originele werk. De knie van de voorste ouderling was oorspronkelijk bedekt met zijn blauwe gewaad, maar later heeft Massijs die knie ontbloot. Wilde hij het 'vleselijke' karakter van de scène meer beklemtonen?
Op de andere twee versies hebben de oude mannen zich verdekt opgesteld en lijkt Susanna niets in de gaten te hebben. Bovendien wordt ze hier vergezeld door twee dienaressen. Om die reden heeft Massijs misschien gekozen voor een breder horizontaal formaat van het schilderij.
Op het jongste schilderij (afbeelding onder) zien we opnieuw een sculptuur met een soort waterspuwende fluit.
Op het schilderij rechtsboven laat de ouderling nog meer blote knie zien.
|
