Het is niet precies bekend waarom deze twee schilderijen van de Madonna met Kind zijn geschilderd. Waarschijnlijk waren het particuliere opdrachten of bestemd voor de algemene kunstmarkt.
Dergelijke afbeeldingen werden vaak als huwelijksgeschenk gegeven. Beide werken zijn genoemd naar George Nassau Clavering-Cowper (1738-1789) die een waardevolle kunstcollectie verzameld had.
Afbeeldingen van de Madonna met Kind werden eeuwenlang vrij afstandelijk verbeeld. In de loop der tijd werden ze steeds liefdevoller, met ruimte voor de gevoelens die een jonge moeder kan hebben voor haar kind. Rafaël bracht die zachte variant tot grote hoogte in de Renaissance. Jezus werd aaibaar, Maria werd mens en hun band onlosmakelijk.
Klein
In het midden van het werk in een felrode jurk zit de Madonna. Ze heeft een lichte huid en blond haar en zit comfortabel op een houten bankje. Over haar schoot hangt een donkere draperie waarop haar rechterhand fijntjes zit. Er lijkt een doorschijnend lint te lopen dat elegant over de bovenkant van haar jurk en achter haar hoofd loopt.
Bijna niet waarneembare zeer zwakke halo's - niet meer dan de lijn van een cirkel - omringen op wonderbaarlijke wijze de hoofden van moeder en kind. In haar linkerhand houdt Maria het Kind, dat haar omhelst met een arm om haar rug, de andere om haar nek. Het kind kijkt met een terughoudende glimlach over zijn schouder terug.
Achter hen ontvouwt zich een heldere dag. Links op de achtergrond begeven twee figuren zich naar een spiegelende vijver, de ene lopend, de andere gezeten op een lastdier.
Een groot en zeer indrukwekkend bouwwerk staat rechts aan het einde van een lang pad, waarvan men zou kunnen aannemen dat het een katholieke kerk was. De koepel en andere structurele elementen die gebruikelijk zijn in de katholieke architectuur, dragen bij aan de al alomtegenwoordige sfeer van religieuze goddelijkheid en gratie. Er wordt algemeen aangenomen dat deze kerk de San Bernardino degli Zoccolanti is, gelegen op de heuvel van San Donato zo'n twee kilometer ten oosten van Urbino (waar Rafaël werd geboren).
Deze kerk werd van ongeveer 1482 tot 1491, in opdracht van Federico da Montefeltro gebouwd als plaats voor zijn graf en die van zijn opvolgers en werd dus het hertogelijk mausoleum van de Montefeltro's. Vanuit hun Palazzo Ducale hadden zij het uitzicht op de kerk zoals door Rafaël weergegeven. Het ligt voor de hand dat dit schilderij in opdracht van deze hertogenfamilie gemaakt is voor devotionele doeleinden. De kerk is geschilderd pal naast het Kind Jezus. Maar het kan ook gewoon Rafaël zijn die put uit herinneringen aan die kerk.
Groot
Het later gemaakte wat grotere schilderij was mogelijk de laatste van Rafaëls Florentijnse schilderijen voordat hij naar Rome vertrok.
Het is complexer dan het kleinere zusje.
De Madonna en het Kind vullen het doek en creëren een imposant effect.
De twee zijn meer op elkaar betrokken, zowel door de positionering van hun lichaam als door hun intimiteit.
Rafaël heeft misschien het talent voor het creëren van een natuurlijke intimiteit aan Leonardo da Vinci ontleend.
Het speelse kind lijkt de kraag van het gewaad van zijn moeder naar beneden te trekken alsof het gevoed wil worden.
Deze kraag bevat allerlei onduidelijke letters en tekens, maar aan het einde daarvan rechts heeft Rafaël dit werk Romeins gedateerd en in afkorting gesigneerd:
MDVIII.R.V.PIN 1508 R[afaël] U[rbino] PIN[xit].
Tot 1772 was deze versie in bezit van de familie Niccolini in Florence, vandaar dat het schilderij ook wel de Niccolini-Cowper Madonna wordt genoemd.
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Piccola Madonna Cowper (±1505) (afbeelding links)
Olieverf op paneel, 60 x 44 cm
Grande Madonna Cowper (Niccolini-Cowper Madonna) (±1508) (afbeelding rechts)
Olieverf op paneel, 81 x 57 cm
