GODEFRIDUS SCHALCKEN
Parabel verloren zoon
SubtielBij het licht van een enkele kaars zien we een jonge vrouw met een blauw lint in haar rechterhand. Haar vrij onthullende kamerjas van oranje en geel satijn afgezet met hermelijn en haar dubbele parelarmband suggereren haar comfortabele omstandigheden. Ze kijkt naar een jonge man die en profil is weergegeven, zijn gebarende hand geeft aan dat ze diep in gesprek zijn. In dit verduisterde interieur is de gekerfde baret van de jongeman nauwelijks te onderscheiden en het elegante roodbruine kledingstuk dat hij draagt over een wit hemd afgezet met kant aan de hals. Hij draagt ook een blauwe sjaal en een goudkleurige armband boven zijn linkerelleboog. Nauwelijks zichtbaar links is een oude vrouw, ook in profiel gezien. Ze heeft haar linkerhand op de schouder van de jonge vrouw gelegd terwijl ze tegelijkertijd de sluier over het haar van het meisje houdt. De kaars staat op een tafel bedekt met een donkergroen kleed en naast de eenvoudige koperen kandelaar liggen gouden munten en een snoer juwelen. Gezien de dure spullen op tafel, kan men alleen maar aannemen dat het schilderij een jongeman voorstelt die een vrouw van lichte zeden bezoekt, een lezing die wordt bevestigd door de aanwezigheid van de oude koppelaarster die achter haar staat.Godefridus Schalcken maakte bewust gebruik van zijn specialiteit - het verlichten van een omgeving met het licht van een brandende kaars - om de intimiteit en seksuele insinuaties van de scène te accentueren. Deze setting definieert de ontmoeting onmiddellijk als een ontmoeting die niet kan plaatsvinden bij daglicht, als iets heimelijks en immoreels. Schalcken schilderde een groot aantal erotische taferelen, wat opmerkelijk is als je bedenkt dat hij uit een vooraanstaande Dordtse familie kwam van nogal dogmatische geestelijken en theologen die dergelijke thema's zeker zouden hebben afgekeurd. Niettemin werden de goede familierelaties, waarvan de archiefdocumentatie getuigt, geenszins bedorven door de keuze van het onderwerp van de kunstenaar. Gezien de achtergrond van Schalcken, is het waarschijnlijk dat deze bordeelscène de parabel van de verloren zoon afbeeldt die zijn erfenis verkwist met losbandig leven. Een andere belangrijke aanwijzing is de ouderwetse gekerfde baret die de jongeman droeg, die onmiddellijk doet denken aan Caravaggeske interpretaties van deze nieuwtestamentische parabel die van de jaren 1620 tot de jaren 1640 werden vervaardigd door Utrechtse caravaggisten als Gerard van Honthorst. In de schilderijen van Van Honthorst speelt bovendien kaarslicht vaak een belangrijke rol, en Schalcken heeft ongetwijfeld nota genomen van zijn manier van uitbeelden. Schalcken beeldde de vrouw van lichte zeden subtiel af, maar zijn tijdgenoten hebben waarschijnlijk zonder moeite begrepen wat zijn schilderij uitbeeldde. Schalckens rijke internationale clientèle waardeerde ongetwijfeld zijn verfijnde en verhulde interpretatie van dit bezoek aan een courtisane. Uitvoerige informatie over dit werk is te vinden op The Leiden Collection. |
|
Godefridus Schalcken (1643-1706)
Geliefden (De Verloren Zoon) (1692-1706) Olieverf op doek, 77 x 64 cm The Leiden Collection |