GERARD SEGHERS

Dymphna en Gerberen

Vaderlijk huwelijksaanzoek

Dymphna van Geel was volgens een uit mondelinge overlevering genoteerde Vita uit de 13e eeuw de dochter van een heidense 7e-eeuwse (?) Ierse of Engelse koning die na de dood van haar moeder waanzinnig werd en met Dymphna wilde trouwen. Om deze bloedschande te ontlopen vluchtte zij met haar doopvader Gerberen (of Gerebernus) naar Vlaanderen. In Geel werden zij door de woedende vader opgespoord. Hij liet allereerst Gerberen doodknuppelen. Maar Dymphna bleef weigeren met haar vader te trouwen en werd daarom door haar hem gedood met het zwaard.
Men toont in haar kerk te Geel twee sarcofagen uit de 7e/8e eeuw als hun graven, ingesloten in een reliekschrijn achter het hoofdaltaar.

Vanouds is Dymphna verbonden met de zorg voor krankzinnigen, die bij haar graf genezing vonden en die zij beschermt. De geestesgestoorden worden in de stad Geel sinds de middeleeuwen, toen een verzorgingshuis bij haar graf werd opgericht, tot op de dag van vandaag in de gezinnen opgenomen en verzorgd. In Ierland, waar zij pas vanuit het vasteland bekend werd, is zij geïdentificeerd met de heilige Damnat uit Monaghan. Haar feestdag is op 15 mei.

Gerard Seghers schilderde de dramatische martelscène, waarop een woedende vader zijn dochter doodt met het zwaard en een trawant Gerberen doodknuppelt. Dit schilderij wordt ook toegeschreven aan Jacques d'Ange (±1621–1650).

Barmhartige stad

Het stadje Geel ontwikkelde zich tot een bedevaartsoord voor geesteszieken. In de middeleeuwen hing men de patiënt een rode tegel met haar naam om de hals. Een priester sprak een gebed uit. Degenen die niet genazen, werden door inwoners van Geel thuis verpleegd. Deze thuisverpleging bestaat nog steeds. Elke vijf jaar wordt Dymphna herdacht tijdens de maand mei. De Sint-Dymphna Ommegang is een religieuze processie die al sinds 1900 door de Geelse straten trekt. Niet alleen wordt de Dymphnalegende uitgebeeld, maar ook de geschiedenis van Geel. Ondanks het traditionele karakter wordt de stoet elke keer opnieuw in een modern jasje gestoken. Het imposante theaterspektakel GheelaMania, waaraan zo’n 500 acteurs, zangers en figuranten meewerken, zorgt sinds 2005 dat het verhaal ook op een musicale manier gebracht wordt. De volgende Ommegang vindt plaats op 3 mei 2026.

Gerard Seghers (1591-1651)
Martelaarschap van Dymphna en Gerberen (±1610)
Olieverf op doek, 176 x 206 cm
Schleißheim - Staatsgalerie im Neuen Schloss