Dit is het enige schilderij van Jan Steen met de bijbelse parabel van de verloren zoon als onderwerp dat bekend is en dat met zekerheid aan hem kan worden toegeschreven.
Hij koos hier voor de thuiskomst van de verloren zoon, die knielt op de traptreden van zijn ouderlijk huis, terwijl zijn vader op hem toetreedt.
Dit is het ogenblik vlak voor zij elkaar zullen omarmen en kussen.
De ineengeslagen handen van de zoon en de blik waarmee hij naar zijn vader opkijkt, tonen zijn schuldbesef.
Technisch onderzoek van het schilderij heeft aangetoond dat Steen het hoofd van de zoon oorspronkelijk meer naar de toeschouwer had gericht.
De als oude man afgebeelde vader beantwoordt het berouw van zijn zoon door hem liefdevol bij de pols vast te pakken om hem op te laten staan.
Zo laat hij zien dat hij geen wrok koestert.
Steen schilderde de vader met open mond, waarschijnlijk om aan te geven dat de vader nu zijn personeel oproept het grote feestmaal voor zijn zoon te organiseren.
In de deuropening staat al een vrouw klaar met een diepblauw gewaad, waarmee de in lompen gehulde zoon kan worden toegedekt.
Achter haar is nog net een oude vrouw te zien, die met haar grijnzende gezicht een komische noot toevoegt.
Is zij de moeder van de zoon, drijft zij de spot met haar man?
Een jongen voert het vetgemeste kalf aan een leidsel naar de slacht en vanuit het venster trompettert een man op een hoorn.
Achter de zoon staat een vrouw met op haar hoofd een mand met diverse ingrediënten voor de maaltijd.
Andere figuren
Op de achtergrond schilderde Steen een man met een hoge hoed en een herdersstaf.
Mogelijk is hier de oudste zoon uitgebeeld terwijl hij het nieuws verneemt dat zijn jongste broer terug is gekeerd en dat zijn vader een feestmaal voor hem gaat aanrichten.
Het witte leeuwenhondje dat de verloren zoon als eerste herkent en enthousiast tegen hem opspringt, is een bekende in het werk van Jan Steen.
Een hond past ook in de iconografie van de terugkeer van de verloren zoon, waarbij het vaak nieuwsgierig rondsnuffelt of soms, zoals hier, vrolijk tegen de zoon aanspringt.
Het is opvallend dat Jan Steen met zijn voorkeur voor feestende en drinkende figuren hiervoor nu niet gekozen heeft, maar juist de tot inkeer gekomen zoon en de barmhartigheid van de vader tot onderwerp heeft gekozen.
Jan Steen (1626-1679)
De terugkeer van de verloren zoon (1668-70)
Olieverf op doek, 119,4 x 95,2 cm
Montreal - Museum of Fine Arts
