ALMA TADEMA
Praetextatus
FredegondaWeinig vrouwen in de geschiedenis hebben zo'n slechte reputatie als Fredegonda (±545-597), de derde echtgenote van de Frankische koning Chilperik I.Tijdens diens eerste twee huwelijken was ze dienares aan zijn hof en toen al zijn minnares. Al die tijd had ze een grote invloed op Chilperik en heeft ze op cruciale momenten een beslissende rol gespeeld. Haar afkomst is onbekend, vermoedelijk was ze afkomstig uit de lage adel. Net als Chilperik is ze begraven in de Église Saint-Germain-des-Prés te Parijs. Ook als we er rekening mee houden dat de belangrijkste informatiebron, Gregorius van Tours, om politieke redenen tegen haar was ingenomen en bovendien haar gedrag ongepast vond voor een vrouw, blijft het beeld over van iemand die zeer letterlijk over lijken ging om de positie en het leven van zichzelf, haar partner en haar kinderen, te beschermen. Een van haar wandaden betreft in 586 haar opdracht tot de moord op bisschop Praetextatus van Rouen, in zijn eigen kathedraal. |
PraetextatusPraetextatus werd in 549 tot bisschop van Rouen gekozen en woonde in 557 het derde concilie van Parijs bij, dat gehouden werd om een eind te maken aan incestueuze huwelijken en andere in de ogen van de kerk hemeltergende praktijken.In zijn ijver de onrechtvaardigheden en wreedheden van koningin Fredegonda af te keuren, had hij zich natuurlijk haar verontwaardiging op de hals gehaald. Fredegonda werd met de dag hardvochtiger in haar onrechtvaardigheid. Allereerst verbande zij hem naar het eiland Jersey. Na zeven jaar werd hij teruggeroepen en gaf ze in het geheim opdracht Praetextatus te vermoorden, terwijl hij deelnam aan de zondagse ochtenddienst in zijn kerk te midden van zijn geestelijken. Zijn kerkelijke feestdag is 24 februari. |
Lucht en leegteDe kunst van Lourens Alma-Tadema lijkt sterke banden te hebben met de Victoriaanse Engelse schilderschool.Hij bestreek een verscheidenheid aan onderwerpen, waaronder onderwerpen uit de geschiedenis van het oude Egypte en de middeleeuwen. Dit schilderij verwijst naar de hierboven beschreven geschiedenis. Vanuit historisch oogpunt gaf Alma-Tadema alle objecten nauwkeurig weer, maar veroorloofde hij zich vrijheden in het verhaal. Het heldere palet en de decoratieve compositie zijn kenmerk van de Victoriaanse schilderkunst. De Engelse titel van Alma-Tadema van zijn opus 20 geeft aan dat Fredegonda hier aan het sterfbed van Praetextatus zit hetgeen niet strookt met wat wij over zijn geweldadige levenseinde weten. Opvallend is wel dat een tweede kleinere versie van dit onderwerp (opus 92) - die Alma-Tadema zeven jaar later schilderde - ingekort 'Fredegonda en Praetextatus' is getiteld. Duidelijk is dat bisschop Praetextatus vanuit een bed kwaad kijkt en een beschuldigende vinger uitsteekt naar de minachtend glimlachende koningin Fredegonda, hetgeen eerder verwijst naar de verwijten die hij haar maakte. Waarom de bisschop dit vanuit zijn bed doet is onduidelijk, net als het feit dat hij er door zijn houding niet echt als een stervende uitziet. Op de voorzijde van het bed staat te lezen: VANITAS VANITATUM ET OM[NIA VANITAS] Het zijn woorden uit de Latijnse Vulgaatvertaling van de proloog van het bijbelboek Prediker die ook geleid hebben tot de term Vanitas voor schilderijen die de vergankelijkheid van het leven willen symboliseren. Zijn het ook de woorden die Praetextatus naar de koningin roept? |
|
Lourens Alma-Tadema (1836-1912)
Queen Fredegonda at the deathbed of Bishop Praetextatus (first version) (opus XX 1864) Olieverf op doek, 99 x 135,8 cm Leeuwarden - Fries Museum Fredegonda and Praetextatus (second version) (opus XCII 1871) Olieverf op doek, 66 x 92 cm Moskou - Poesjkinmuseum |