ILDO AVETTA

Petrusbasiliek

Kafarnaüm

De stad Kafarnaüm wordt door alle vier evangelisten in het Tweede Testament genoemd.
Matteüs meldt dat Jezus na de gevangenname van Johannes de Doper wegvlucht uit Nazaret en in Kafarnaüm, letterlijk 'dorp van Nahum (=troost)', gaat wonen.
Deze evangelist localiseert de stad aan het Meer van Galilea, in het gebied van Zebulon en Naftali.
In 1838 ontdekte de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Edward Robinson in Chan-el-minje aan de noordkust van het Meer van Galilea ruïnes waarvan hij dacht dat het de resten waren van de synagoge van Kafarnaüm (zie over de synagoge Marcus 1,21-34).
Ongeveer drie decennia later identificeerde Charles William Wilson echter het meer noordelijk gelegen Tel Chum als Kafarnaüm.
De franciscaanse Voogdij voor het Heilig Land kocht in 1894 aldaar een groot deel van het land rond de ruïnes en startte archeologische opgravingen die resulteerden in de ontdekking van twee openbare gebouwen: een synagoge (die gedeeltelijk werd gerestaureerd) en een achthoekige kerk.
Bij hernieuwde opgravingen vanaf 1968 was de belangrijkste ontdekking een huis uit de eerste eeuw.
Het christendom nam aan dat dit het huis van Petrus is waarover het Tweede Testament spreekt (zie Matteüs 8,14-15).

Domus ecclesia

In de tweede helft van de eerste eeuw kwamen christenen al bijeen in het huis van Petrus.
Nadat christenen in de vierde eeuw godsdienstvrijheid hadden gekregen, plaatsten ze een 112 meter lange muur om het huis, waardoor het huis van Petrus het centrale punt werd in een vierkant gebied.
Het huis van Petrus werd hiermee een domus ecclesia, een 'huiskerk'.
In de tweede helft van de vijfde eeuw gooiden christenen zand en puin op de domus ecclesia en de gebouwen eromheen om er een nieuwe Byzanthijnse kerk te bouwen in de vorm van drie concentrische achthoeken, met de middelste achthoek pal boven het huis van Petrus.
In de verdere loop der eeuwen raakte het dorpje in vergetelheid, en in de twaalfde en dertiende eeuw woonden er nog maar enkele Arabieren.
Toen de franciscanen het gebied in bezit kregen, plaatsen zij een grote muur eromheen om plundering van de synagoge te voorkomen.
Deze synagoge is momenteel, samen met het huis van Petrus, de belangrijkste bezienswaardigheid.
Onder de 4e-eeuwse synagoge bevinden zich zwarte basaltstenen van een synagoge uit de eerste eeuw.

Hangende kerk

Rond 1980 kreeg de in Argentinië geboren Italiaanse architect Ildo Avetta (1916-2011) de opdracht een kerk te ontwerpen boven op het huis van Petrus om de archeologische resten te beschermen.
Normaal gesproken staat een kerk op de grond, maar deze kerk hangt in de lucht.
Het achthoekige gebouw werd in 1990 op 29 juni, feestdag van Petrus, geopend.
Zoals vaker bij moderne architectuur waren de meningen over het ontwerp nogal verdeeld.
Tegenstanders noemen het een UFO.

De vloer van het achthoekige gebouw loopt trapsgewijs af naar het centrum van de kerk.
Daar heeft Avetta een grote glasplaat laten aanbrengen die zich pal boven het huis van Petrus bevindt.
Vanuit de kerk kunnen de mensen dus in het huis van Petrus kijken, hoewel goede uitleg daarbij nodig is, want er is niet veel meer van te zien.

De kerk heeft een achthoekige vorm, zijnde dezelfde vorm als de Byzantijnse kerk uit de 5e eeuw waarvan de resten onder de huidige kerk ook zichtbaar zijn.
Avetta hield de hoogte beperkt om de bijbelse locatie optisch niet te domineren.
Vanuit de kerk kijken grote vensters uit op het Meer van Galilea.
De versiering binnen is sober en beperkt zich tot acht grote houtreliëfs met scènes uit het leven van Jezus en Petrus.

In een belangrijk opzicht wijkt de kerk af van andere kerken die op plaatsen zijn gebouwd waar volgens de christelijk traditie belangrijke gebeurtenissen hebben plaatsgevonden.
Normaal gesproken vormt het archeologisch overblijfsel een centraal onderdeel van het kerkgebouw zelf, maar de kerk van Avetta zweeft er als het ware boven.

Pelgrims bezoeken de kerk voor overdenkingen, gebeden en avondmaalsvieringen.
De pelgrimskerk behoort niet tot een plaatselijke gemeente, want Kafarnaüm is - op het franciscaner en een Grieks-orthodoxe klooster na - onbewoond.

Ildo Avetta (1916-2011)
Petrusbasiliek Kafarnaüm (1990)
[Foto's: 7 november 2019]