Serie prelaten van UtrechtDe hier afgebeelde gravure van Odulphus is nummer 8 uit een serie van twaalf geestelijken uit Utrecht die gemaakt zijn door de familie Bloemaert in opdracht van de aartsbisschop van Utrecht. De prent bevat Latijnse teksten over zijn leven.
![]() De legende vertelt dat hij tijdens zijn priesterstudie zo zijn best deed dat zijn leraar hem als beloning een appel gaf. De enige luxe die hij zich permitteerde schijnt een wandelstok geweest te zijn. Omstreeks 806 werd hij pastoor in zijn geboorteplaats Oirschot waar hij eens na gebed aan het altaar de kerk voor brand wist te behoeden door met zijn wandelstok op het vuur te slaan, hoewel zijn cel voor de vlammen niet gespaard bleef. Op een wastafeltje dat aan zijn wandelstok hing zou hij de namen hebben genoteerd van zijn bekeerlingen. Hij voorspelde ook dag en uur van zijn eigen dood. Zijn relieken kwamen terecht in Stavoren en Utrecht, maar werden door de Noormannen gestolen en in 1034 in verkocht. Uiteindelijk kwamen ze terecht in de abdij van Evesham. Dat legde daar geen windeieren want er gebeurden zoveel wonderen dat Odulphus tot lokale heilige werd verheven. Als heilige geniet Odulphus geen grote volksdevotie en is zijn matige populariteit voornamelijk in Brabant te merken aan twee naar hem genoemde kerken in Oirschot en Best (aldaar ook een gilde en een zijn afbeelding met appel en boek in het stadswapen) en een lyceum in Tilburg. |
Almuis voor een kanunnikOdulphus is staand voorgesteld. Hij leest, licht voorovergebogen, in een boek dat hij met beide handen vasthoudt. Aan zijn voeten ligt een groot rotsblok met daarop een opengeslagen boek en een bonnet, een hoog opstaand, vierzijdig, gedeukt hoofddeksel, dat sinds de late Middeleeuwen vrij algemeen door de geestelijkheid werd gedragen. Hij is gekleed in een toga met daarboven een witte superplie en een stola. In de middeleeuwse iconografie behoren de gewaden waarmee Odulphus wordt afgebeeld niet uitsluitend toe aan bisschoppen, maar worden zij evenzeer aangetroffen bij heiligenfiguren die de priesterwijding hebben ontvangen. Over zijn linkerarm hangt een zorgvuldig gedrapeerd almuis, een uit kleine velletjes bont samengestelde schoudermantel die uitsluitend door kanunniken werd gedragen, aanvankelijk functioneel tijdens de koordiensten, later louter als onderscheidend waardigheidssymbool. Kanunniken worden in de middeleeuwse iconografie dan ook steeds voorgesteld met een almuis. Odulphus is, voor zover bekend, de enige heiligenfiguur in het Utrechtse diocees die ook als kanunnik bekend stond en werd vereerd en ook iconografisch als zodanig werd voorgesteld. |
Abraham (1564/6-1651) (ontwerp) & Cornelis (±1603-1692) & Frederick Bloemaert (±1614-1690)
Heilige Odulphus van Brabant (1635-50) Gravure, 47 x 30 cm Amsterdam - Rijksmuseum |
2016 Paul Verheijen / Nijmegen |