Paul Verheijen

LUCAS CRANACH sr.

Kuise incest?

Cranach schildert het moment dat de dochters Lot dronken voeren.
Het spreekt voor zich dat andere kunstenaars liever kiezen voor het moment dat erop volgt en beide dochters schaarser gekleed mogen zijn.
Zo niet Cranach; blijft hij daardoor dichter bij het verhaal?
Verleiden de dochters hun vader of voeren ze hem 'slechts' dronken zodat hij zich in zijn (slaap)dronkenschap niet bewust is van zijn daden.
Zie en oordeel.
De dochter rechts kijkt ons toeschouwers bijna samenzweerderig aan.
Lot omarmt haar en zij betast haar vader onder zijn kleding; een prelude op wat komen gaat.
Terwijl we getuige zijn van dit 'voorspel', vult de andere dochter links de schaal wijn nog eens flink bij.

In het midden op de achtergrond zijn we getuige van een eerder moment in het verhaal.
Lots vrouw verlaat samen met man en dochters Sodom en, het verbod om naar de verwoesting te kijken negerend, verandert in een zoutpilaar.

Cranach laat ons op die manier ook heen en weer slingeren tussen mogen kijken en niet mogen kijken.
Wat we niet mogen zien - de verwoesting van de stad - krijgen we juist wél te zien.
En wat we misschien graag willen zien - de seksuele omgang tussen vader en dochters - krijgen we juist niet te zien.
Hoogst effectief schildert Cranach met rode verftinten op een diepzwarte achtergrond de katastrofe die zich voltrekt in Sodom.

Is dit tevens de morele achtergrond van het schilderij?
In de 16de eeuw was Lot en zijn dochters een geliefde morele waarschuwing voor twee zaken:
- dronkenschap en wellust
- geraffineerde list en overmacht van vrouwen.
Lucas Cranach der Ältere (1472-1553)
Lot und seine Töchter (circa 1528-30)
Olieverf op beukenhout, 57,4 x 38,5 cm
Brno - Moravska Galerie
2016 Paul Verheijen / Nijmegen