CHRIST THE MAN

Nooit gerealiseerde Jezus-film van Paul Verhoeven

Jesus Seminar

Sinds zijn achttiende levensjaar is filmregisseur Paul Verhoeven (1938) op zoek naar de historische Jezus.
Wat is er zo’n tweeduizend jaar geleden precies gebeurd daar in Palestina?
Verhoeven is deelnemer aan het Jesus Seminar.
Sedert 1985 ontmoeten meer dan tweehonderd professioneel getrainde specialisten elkaar twee keer per jaar om te stemmen over de historiciteit van Jezus’ woorden en daden.
Dat gebeurt door middel van vier kleuren balletjes.
Een deelnemer die overtuigd is van de echtheid van een bepaald onderdeel uit Jezus’ leven stemt met een rood balletje.
Een roze balletje betekent, zo goed als echt, maar niet helemaal zeker.
Wanneer hij het onderdeel totaal verzonnen vindt, kiest hij voor zwart.
Grijs betekent dat het waarschijnlijk verzonnen is.
Eind 2000 moest het scenario voor zijn Jezus-film gereed zijn.
Deze (on)dankbare taak lag in handen van de vermaarde scenarist Jean-Claude Carrière.
Wanneer Verhoeven een financier voor zijn project zou hebben gevonden had hij in de loop van 2001 kunnen gaan filmen, naar alle waarschijnlijkheid in Marokko.

Controversieel?

Iedere Jezus-film is op voorhand controversieel.
En controversiële films maken is Verhoeven wel toevertrouwd.
De werktitel van de film Christ, the Man, gaf het reeds aan: Christus suggereert het goddelijke, maar is mens.
Enkele voorbeelden uit Verhoevens synopsis.
Jezus is volledig mens.
Hij is leerling van Johannes de Doper en plagieert hem later.
Sterker nog: Jezus wordt diens concurrent.
Jezus heeft de gave van het exorcisme en denkt op grond hiervan dat het Rijk Gods op aarde aanwezig is.
Hij start een beweging die dit rijk gewelddadig wil realiseren.
N.B. De kaft van het boek wordt opgesierd door een gesel hanterende Jezus, detail van een ets van Rembrandt waarop het verhaal van de tempelreiniging is afgebeeld.
Tijdens een massale broodmaaltijd in de open lucht recruteert hij medestrijders.
Hierdoor wordt Jezus persona non grata.
Als een anachronistische Che Guevarra trekt hij ten strijde tegen de Romeinen en moet herhaaldelijk vluchten en onderduiken.
Edoch, hij kan het noodlot niet ontlopen.
Samen met enkele discipelen wordt hij geëxecuteerd aan het kruis.
Maria Magdalena, een sterke vissersvrouw en aanhangster van Jezus, ontvoert zijn lijk tot slot in een leeg visvat.

De teneur van Verhoevens beoogde Jezus-film was duidelijk.
Verhoeven past wonderwel in de lijn van 19de-eeuwse bijbelwetenschappers die meenden dat het mogelijk was op grond van historisch-kritisch onderzoek van de evangeliën en aanverwante bronnen een betrouwbaar beeld te schetsen van het leven van Jezus.
Met hartstocht werd gezocht naar de mens Jezus van Nazareth.
En men vond hem.
Jezus was een burger van een beschaafde West-Europese wereld aan het einde van de 19de eeuw.
Wees op uw hoede en laat u niet verleiden Jezus voor uw theologische of maatschappelijke karretje te spannen, waarschuwde Albert Schweitzer toen.
Het mocht niet baten.
Verhoeven zou zonder twijfel de gehele orthodoxe gristelijke wereld over zich heen hebben gekregen die, zonder ook maar één beeldje van de film te hoeven zien, de film ten strengste zou hebben afgekeurd en godslasterlijk zou hebben gevonden.
Verhoeven zou daar tegen hebben gekund.
Daar ben ik van overtuigd.
En hij heeft geen ongelijk.
Er zijn verhalen over Jezus en verhalen zijn te verfilmen. Punt.
De problemen die optreden bij boekverfilmingen zijn daarbij van een andere orde.

^{Afbeelding: Rembrandt Tempelreiniging (1635) (Amsterdam - Rijksmuseum)}

Dan maar een boek

Maar de film Christ the Man is nooit gerealiseerd.
In plaats daarvan schreef Verhoeven het boek Jezus van Nazaret, een naar mijn mening geestverruimend boek (Meulenhoff, Amsterdam, 2008).
Toch heb ik de stille wens dat Verhoevens Jezus-film ooit gemaakt wordt.
De enige valkuil waar Verhoeven in zou kunnen vallen, is de pretentie dat hij een sluitende en logische reconstructie van Jezus’ leven gaat verfilmen, maar Verhoeven is vakman genoeg om langs deze valkuil te lopen.

Christ, the Man zou geen documentaire geworden zijn, maar een speelfilm en Verhoeven is kunstenaar, geen journalist.
Zijn Jezus (beoogd is Daniel Day-Lewis) zou dan ook zeker geen Aramees hebben gesproken, maar gewoon Hollywood-Amerikaans.
In de film zou stevig met zwaarden gevochten worden, waarbij een afgehakt oor van een knecht van een hogepriester nog het minste is.
Het niveau van Verhoevens Floris-tv-serie zou daarbij ruimschoots overschreden worden.
Jerry Goldsmith zou Jezus’ woorden en daden van een passend orkestraal deuntje hebben voorzien, reken maar.

Voor één ding hoefden we in elk geval niet bevreesd te zijn.
Er zijn volgens Verhoeven in Jezus’ leven geen wonderen geschied, dus de specialeffects fabriek kon wat dat betreft gesloten blijven. Jammer.
Wonderen gebeuren nou net juist in films.
Verhoeven zou hoogstwaarschijnlijk een zwaardvechtende prozaïsche Jezus ten tonele voeren.
Het kan en het mag.
En ik zou zeker zijn gaan kijken, want evenals Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes en al die andere Jezus-hagiografen had ik ook graag Paul Verhoeven de waarheid zien liegen.

Mocht de film alsnog ooit de bioscoop halen, dan hoop ik dat er bij het verlaten van de zaal gekleurde balletjes gereed liggen.

Jezus van Nazaret

auteur Paul Verhoeven
In samenspraak met Rob van Scheers
uitgever Meulenhoff 2008
paperback
ISBN 978 94 290 891 7
adviesprijs € 19,99
287 genummerde pagina's
verkrijgbaar via www.meulenhoff.nl en in de boekhandel