Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

FRA ANGELICO

Annunciatie

Nieuwe taal

Fra Angelico wijdde zijn werk uitsluitend aan religieuze onderwerpen, omdat hij de kunst een aspect van religieuze toewijding vond. Hij was bijzonder gedetailleerd in het weergeven van de natuur, objecten en personen en combineerde de laatgotische Italiaanse stijl met de nieuwe taal van de renaissance.
Een voorbeeld hiervan is de ruimtelijke diepte van de architectuur, die enkele fouten vertoont die kenmerkend zijn voor Angelico's vroege werken.
Van hem zijn vijf Annunciaties bewaard gebleven, drie op paneel (1-3) en twee fresco's (4-5). Ze tonen alle de boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria onder een portiek.

Altaarstukken

De drie altaarstukken laten naast de Ann8nciatie daarenboven links zien hoe Adam en Eva uit het Paradijs worden verdreven. Verdoemenis en redding van de mensheid zijn hier tesamen uitgebeeld. Door de geboorte van Christus zal de erfzonde worden weggewist.

Over een van deze Annunciaties schrijft Giorgio Vasari in zijn Vite:
Het profiel van Onze-Lieve-Vrouw is zo goed gedaan, zo verfijnd en vroom, dat het voorwaar niet het werk lijkt van een mens maar van iemand uit het paradijs; en in het landschap op de achtergrond zien we Adam en Eva, door wie de Verlosser geboren moest worden uit de Maagd. Voorts zijn er op de predella enige prachtige tafereeltjes.

De fresco's

Het fresco boven bij de trap naar de bovenverdieping van het San Marcoklooster in Florence (afbeelding 5) is een van de beroemdste afbeeldingen van renaissancekunst en het meest bekende werk van Fra Angelico. Drie vernieuwingen van dit tijdperk zijn erin terug te vinden:
  • lichte kleuren
  • architectuur
  • streng perspectief
De scène is geplaatst onder een kale arcade, eenvoudig gepleisterd, met ronde bogen en klassieke deels Korintische en deels Ionische kapitelen, die herinneren aan de arcade van het klooster dat net is gebouwd door Michelozzo. Dit gegeven leidt tot de conclusie dat het fresco waarschijnlijk rond 1440 geschilderd is. De verdrijving uit het paradijs ontbreekt. Fra Angelico wilde zich blijkbaar volledig concentreren op de intimiteit en de spiritualiteit van deze blijde boodschap aan Maria.

In alle cellen in hetzelfde klooster schilderde hij een fresco die in dienst stond van de contemplatie van de monnik die er verbleef. In cel 3 was dat een Annunciatie (afbeelding 4). De scène heeft zelfs de geringste verwijzing verloren naar de grote versie bovenaan de trap. Hier heeft Fra Angelico zich volledig geconcentreerd op het uitbeelden van de stille dialoog beladen met betekenis. Dit gesprek wordt bijgewoond door de heilige Petrus Martyr van Verona die links te zien is met zijn bloedende hoofdwond.
De architectuur met zijn strenge perspectief lijkt een voorwendsel te zijn om de gewelfbogen boven de figuren te reproduceren.

De predella's

De drie predella's vertonen alle dezelfde vijf scènes uit het leven van Maria, van links naar rechts:
  • Geboorte en verloving met Jozef
  • Visitatie: bezoek aan Elisabet
  • Aanbidding der Wijzen
  • Presentatie van Jezus in de tempel
  • Ontslaping
De geboorte ontbreekt bij 2 en heeft bij 3 een eigen vlak (geheel links).
De pendant daarvan aan de rechterzijde toont hoe Dominicus zijn habijt ontvangt van Maria.
Kunsthistorici zijn van mening dat de afbeeldingen op de predella's niet door Fra Angelico zijn geschilderd, maar bijvoorbeeld door zijn assistent Zanobi Strozzi (1412-1468).
Fra Angelico (circa 1395-1455)
Annunziata

1 - Tempera op hout, 194 x 194 cm (1430-32)
Madrid - Prado

2 - Tempera op hout, 175 x 180 cm (1430-32)
San Giovanni Valdarno - Museo delle Basilica di Santa Maria delle Grazie

3 - Tempera op hout, 195 x 158 cm (1430-32)
Cortona - Museo Diocezano

4 - Fresco, 176 x 148 cm (1438-43)
Florence - Museo San Marco (cel 3)

5 - Fresco, 230 x 297 cm (±1440)
Florence - Museo San Marco (gang bovenverdieping)
2016 Paul Verheijen / Nijmegen