GERARD DE LAIRESSE

Dood Ananias

Ananias drie keer

In de Handelingen van de apostelen treden drie personen op met de naam Ananias ('JHWH is genadig').

1 - De eerste die door schrijver Lucas ten tonele wordt gevoerd behoorde tot de gemeenschap van de eerste christenen in Jeruzalem.

Allen die tot geloof gekomen waren, leefden eendrachtig samen. Geen van hen beschouwde zijn bezittingen als zijn persoonlijk eigendom, want ze hadden alles gemeenschappelijk. De apostelen bleven met grote kracht getuigen van de opstanding van de Heer Jezus, en God begunstigde allen rijkelijk. Niemand onder hen leed gebrek: wie een stuk grond of een huis bezat, verkocht het, bracht de opbrengst naar de apostelen en legde die aan hun voeten neer, waarna het geld naar behoefte onder de gelovigen werd verdeeld. Een van hen was Josef, een Leviet uit Cyprus, die van de apostelen de bijnaam Barnabas had gekregen, wat in onze taal ‘zoon van de vertroosting’ betekent. Hij bezat een akker, die hij verkocht, waarna hij het geld naar de apostelen bracht.
Een zekere Ananias verkocht samen met zijn vrouw Saffira eveneens een stuk grond, maar hield een deel van de opbrengst achter – ook zijn vrouw wist daarvan – en bracht de rest van het geld naar de apostelen. Maar Petrus zei: ‘Ananias, waarom heb je je door Satan laten misleiden en heb je de heilige Geest bedrogen door een deel van de opbrengst van het stuk grond achter te houden? Je had het immers niet hoeven te verkopen, en nu je het wel verkocht hebt, had je met de opbrengst toch kunnen doen wat je wilde? Wat heeft je bezield om je zo te gedragen? Niet de mensen heb je bedrogen, maar God zelf.’ Bij het horen van deze woorden viel Ananias neer en stierf, en iedereen wie dit ter ore kwam schrok hevig. Enkele jongemannen wikkelden hem in een lijkwade, droegen hem naar buiten en begroeven hem.
Ongeveer drie uur later kwam zijn vrouw binnen, die niet wist wat er gebeurd was. Petrus vroeg haar: ‘Zeg me, hebben jullie het stuk grond voor dit bedrag verkocht?’ Ze antwoordde: ‘Ja, voor dit bedrag.’ Daarop zei Petrus: ‘Hoe hebben jullie durven besluiten om de Geest van de Heer te trotseren? Kijk, degenen die je man begraven hebben staan voor de deur, en ze zullen ook jou naar je graf dragen.’ Onmiddellijk viel ze voor zijn voeten neer en stierf. Toen de jongemannen binnenkwamen, troffen ze haar dood aan. Ze droegen haar naar buiten en begroeven haar bij haar man. De hele gemeente en allen die hiervan hoorden, werden door grote schrik bevangen.
^{(Handelingen van de apostelen 4,32 - 5,11)}

2 - De tweede Ananias is een christen in Damascus die van God de opdracht krijgt de blindheid van Saulus/Paulus te genezen (Handelingen 9,10-18, en verder in de woorden van Paulus zelf Handelingen 22,12-16).
Zie Cappella Paolina

3 - En de laatste Ananias over wie we kunnen lezen in Handelingen 23 en 24 is hogepriester van de tempel in Jeruzalem en een verwoed tegenstander van Paulus' pogingen het joodse volk te bekeren.

Moreel voorbeeld

De schilderkunst moest wat Gerard de Lairesse en zijn classicistische tijdgenoten betreft de toeschouwer een moreel exemplum voor ogen stellen.
Voor verhalende voorstellingen kon hij putten uit de overvloedig rijke bron van de Bijbel, klassieke mythologie en antieke geschiedenis.
Om de in zo'n geschiedenis besloten zedenles goed over te brengen, moest volgens hem het bewuste tafereel 'leesbaar' zijn en de kijker overtuigen.
Alles moest kloppen en de wijze waarop de personages hun rol spelen en op het gebeuren reageren, moest geloofwaardig zijn.
Verder moesten de kleding en lichaamshoudingen volledig afgestemd zijn op de figuren, omstandigheden en in het bijzonder de tijd en de plek.

De Lairesse heeft op het hier afgebeelde schilderij de eerste Ananias als onderwerp.
In en voor een grote majestueuze ruimte heeft hij alle figuren verdeeld.
De kijker waant zich één met de geschrokken omstanders
Ananias ligt al dood op de grond terwijl Petrus met een groot boek onder zijn arm hem zojuist vermanend heeft toegesproken.
Het is mij niet duidelijk of de persoon rechts reeds een lijkkist bij zich draagt, hoewel die voor dat doel te klein lijkt te zijn.

Gerard de Lairesse (1640-1711)
De dood van Ananias (±1680)
Olieverf op doek, 62 x 80 cm
Kassel - Gemäldegalerie Alte Meister