Paul Verheijen

PIETER LASTMAN

Paulus en Barnabas te Lystra

Het verhaal

Paulus en Barnabas verkondigen in Lystra het evangelie en nadat Paulus aldaar een lamme heeft laten lopen, gebeurt er het volgende:
Toen de mensen zagen wat Paulus had gedaan, verhieven zij hun stem en ze zeiden in het Lykaonisch: 'De goden zijn in mensengedaante naar ons afgedaald!' Ze noemden Barnabas Zeus en Paulus Hermes, omdat hij de woordvoerder was. De priester van Zeus, wiens tempel vlak buiten de stad lag, bracht met bloemenkransen getooide stieren naar de stadspoort, die hij en het volk wilden offeren. Maar toen de apostelen Barnabas en Paulus merkten wat de bedoeling was, scheurden ze van ontzetting hun kleren, drongen zich door de menigte heen en riepen: 'Wat doet u toch? Wij zijn mensen, net als u. Onze boodschap is nu juist dat u geen afgoden moet vereren, maar de levende God, die de hemel en de aarde en de zee heeft geschapen en alles wat daar leeft. Hij heeft in het verleden alle volken hun eigen weg laten gaan, maar heeft toch blijk gegeven van zijn goedheid: vanuit de hemel heeft hij u regen geschonken en vruchtbare seizoenen, hij heeft u overvloedig te eten gegeven en u zodoende vreugde gebracht.' Door deze woorden slaagden ze er met moeite in de mensenmenigte ervan te weerhouden om aan hen een offer te brengen.
(Handelingen van de apostelen 14,11-18)

Overvol

Pieter Lastman heeft de mensenmenigte waarvan in het verhaal sprake is goed aangevoeld door een overvol schilderij te vervaardigen.
We zien de apostelen Paulus en Barnabas aan de rechterkant.
De ene maakt met gekruiste handen een afwerend gebaar en de andere scheurt zijn kleed.
Vermoedelijk is deze laatste de apostel Barnabas, omdat Paulus, zijnde de woordvoerder, vooraan zal zijn afgebeeld door Lastman.
Naast een met een bloemenkrans getooide stier willen anderen een haan en een geit aan de apostelen offeren.
Het vuur op de altaarzuil brandt al en extra hout wordt aangedragen.
Een man met wijnkan en schaal knielt voor de apostelen.
Muziek op oud-Griekse instrumenten wordt links gespeeld met trompetten en de zevensnarige lyra en rechts door een man met een aulos, een blaasinstrument bestaande uit twee speelpijpen: een pijp was bedoeld voor begeleiding, de andere pijp werd gebruikt om de melodie te spelen.
Zo zit dit historiestuk vol details die Lastman aan het verhaal heeft toegevoegd om er een waar (kijk)festijn van te maken.
De door Paulus genezen lamme is in de menigte echter niet herkenbaar terug te vinden.
Hij zal uit pure vreugde het schilderij uit zijn gelopen.
Pieter Lastman (1583-1633)
Paulus en Barnabas te Lystra (1617)
Olieverf op paneel, 76 x 115 cm
Amsterdam - Historisch Museum
2016 Paul Verheijen / Nijmegen