JOHAN MAELWAEL

Vlindermadonna

Vlinders

Dit schilderij, een van de oudst bewaarde schilderingen op doek.
Het dankt zijn naam aan de acht gouden vlinders die boven rondfladderen tegen een zwarte achtergrond.

In de Oudheid verbeeldde een vlinder de ziel van een overledene.
Het christendom borduurde hier verder op voort.
De metamorfose van rups tot vlinder werd symbool voor de verrijzenis van Christus.

Auteurschap

Zoals vaak bij kunstwerken rond 1400 is de maker anoniem en moeten we gissen naar de naam van de schilder.
Kunsthistorici schrijven dit werk toe aan ofwel de Gebroeders Van Lymborch, ofwel Johan Maelwael of zijn opvolger Henri Bellechose.

Is het werk geïnspireerd op kunst uit Siena?
Mogelijk liepen er Italianen rond in het atelier van Maelwael.
Er is een opmerkelijke overeenkomst tussen de vergulde zoom van Maria's mantel en soortgelijke zomen op werken van Toscaanse schilders.

Kers

De Madonna met Kind zijn geschilderd in icoonstijl.
Maria staat achter een stuk brokaatstof aan de onderkant van het schilderij.
Dit vormt een soort afscheiding tussen haar en de toeschouwer / beschouwer.
De stof gelijkt op de zoom van Maria's mantel.

Liefdevol houdt zij Jezus op haar arm.
Met zijn handje omklemt het kind de wijs- en middelvinger van zijn moeder.
Twee keer vijf engelen bevinden zich achter hen.
Een van hen reikt Jezus een kers aan.
De kers verwijst in de kunst rond 1400 gewoonlijk naar het paradijs, vooral in voorstellingen van de zogeheten Hortus Conclusus.

Heeft het gewaad van de Madonna misschien model gestaan voor dat van keizer Palpatine uit de Star Wars films?
Zie de gespiegelde afbeelding uit Star Wars: The Force Unleashed (2008).

Diptiek?

Geopperd is dat het werk de helft is van een diptiek.
Daarvoor zijn echter geen sterke argumenten te vinden.
Integendeel, de afgeronde compositie maakt het juist waarschijnlijker dat het werk vanaf zijn ontstaan altijd als afzonderlijk werk was bedoeld.

Johan Maelwael of Henri Bellechose - Vlindermadonna (circa 1415)
Olieverf en goud op linnen, 107,5 x 80,9 cm
Berlijn - Staatliche Museen, Gemäldegalerie