Paul Verheijen

MURILLO

Geboorte Johannes de Doper

Realistisch geboortetafereel

Murillo heeft ervoor gekozen de verzorgsters bij deze geboortescène af te beelden in de kleding en stijl van het 17e eeuwse Spanje. Hierdoor lijkt het werk erg realistisch en zou het kunnen gaan om de geboorte van een willekeurig kind. Alleen engelen bovenin het schilderij verraden dat het hier om een bijbels tafereel gaat en wel om de geboorte van Johannes de Doper.
Als pasgeborene is hij afgebeeld in de handen van een verzorgster. Hij heeft een stralend licht om zijn hoofd en vormt het middelpunt van het schilderij. Om hem heen zitten drie verzorgsters gehurkt.
Op de achtergrond zijn de ouders van Johannes de Doper afgebeeld. Links staat in de schaduw Zacharias over de schouders van de verzorgsters naar zijn pasgeboren zoon te kijken. Achterin het schilderij zien we Elisabet in het bed liggen. Ze is nog aan het bijkomen van de bevalling.

Symboliek

De linker verzorgster heeft een waterkruik en grote kom in haar handen. Dit lijkt een symbolisch verwijzing te zijn naar de toekomstige daden van Johannes, waarbij hij doopt in de woestijn.
De verzorgster rechtsvoor op het doek heeft een stapel witte doeken in een mand. De kleur wit is een verwijzing naar de puurheid van Johannes, die door kerklaar Johannes Chrysostomus werd beschreven als witter dan het witste kledingstuk.
Het hondje helemaal rechts op het schilderij is een symbool voor de trouw van Johannes aan Jezus.
Elisabet krijgt van een verzorgster een kom aangereikt. Is die ook gevuld met water?
Het schilderij gebruikt heel veel rood-tinten, de kleur van martelaren en een verwijzing naar de onthoofding van Johannes de Doper. Geboorte en dood van Johannes komen zo samen in één schilderij.

Waardering*

Murillo, geboren in Sevilla, was een generatie jonger dan Zurbarán en Velazquez. Hij was immens populair in heel Spanje en Europa en werd vaak de 'Spaanse Rafael' genoemd vanwege zijn zoete, geïdealiseerde Madonna's en de zachtheid en delicatesse van zijn modellering. De personages in dit schilderij worden naturalistisch afgebeeld, maar behouden de ideale, aangeboren gratie en elegantie die consistent zijn met Murillo's figuren uit de late jaren 1640. Zijn modellering is solide, maar toch met een schilderachtige toets behandeld. Hoewel dit werk een sterk clair-obscur vertoont, is het algemene effect er een van helderheid: de donkere delen zijn niet zo ondoorzichtig, de lichten zijn sterk en de kleuren zijn verzadigd.

* Vertaalde tekst informatie bij dit werk op website Norton Simon Museum
Bartolomé Esteban Murillo (1617-1682)
Nacimiento de Juan el Bautista (±1655)
Olieverf op doek, 147 x 188 cm
Pasadena - Norton Simon Museum
2016 Paul Verheijen / Nijmegen