Paul Verheijen

NICOLAAS

Icoon

In Rusland zijn er van de heilige Nicolaas ontelbaar veel iconen te vinden. De meeste daarvan roepen het beeld op van Christus Pantokrator. Nicolaas staat in Rusland dichter bij Christus dan menig andere bisschop. Mocht God komen te overlijden, dan kunnen we het beste de heilige Nicolaas tot Zijn opvolger benoemen is een Russisch gezegde.

Een van de beroemdste Nicolaas-iconen is de hier afgebeelde icoon in het Ikonen-Museum in Recklinghausen en stamt uit eind 15de eeuw uit Noord-Rusland. Deze icoon werd voorbeeld voor vrijwel alle andere Nicolaas-iconen: een mager door een kort krullende en grijze baard omgeven gezicht met priemende ogen en een hoog, rond en kalend voorhoofd waarin diepe rimpels zijn getrokken. Dit hoge voorhoofd symboliseert vooral zijn goedheid.

Op schouderhoogte bevinden zich twee medaillons: Christus en Maria die aan Nicolaas verschenen. Dat wordt verhaald in verschillende versies. Een variant stelt dat zij aan hem verschenen om hem ervan te overtuigen het bisschopsambt te accepteren. De andere staat in verband met de ruzie tussen Nicolaas en Arius op het concilie van Nicea. Nadat Nicolaas Arius een klap had verkocht werd hem staf en mijter ontnomen en werd hij in de gevangenis geworpen. 's Nachts verschenen hem Christus en Maria om hem de waardigheidstekenen van zijn ambt terug te geven.

Om de centrale voorstelling van Nicolaas zijn 14 scènes afgebeeld. Van links naar rechts en van boven naar beneden stellen ze voor:
  • Geboorte (met badkuiplegende)
  • Doop
  • Opleiding tot kloosterling
  • Wijding tot lector
  • Tot bisschop gewijd
  • De drie vorsten in de gevangenis
  • Nicolaas verschijnt aan keizer Constantinus in een droom
  • De drie ontsnappen aan executie
  • Bestrijding afgod Diana
  • Schippers in nood
  • De reddende beker
  • De ontvoerde zoon
  • Dood
  • Translatie
2016 Paul Verheijen / Nijmegen