PIERO DELLA FRANCESCA

Verrijzenis van Christus

Santo Sepolcro

Piero della Francesca kreeg de opdracht dit fresco te schilderen voor de sala magna, de vergaderzaal in de in gotische stijl gebouwde Residenza in Sansepolcro.
Deze zaal werd uitsluitend gebruikt door de Conservatori, de belangrijkste magistraten en gouverneurs.
Voordat ze hun raden begonnen baden zij voor de afbeelding.
Hoog geplaatst op de muur tegenover de ingang, zinspeelt het onderwerp op de naam van de stad 'Santo Sepolcro' (Heilig Graf), vanwege de aanwezigheid van twee relikwieën van het Heilig Graf door twee pelgrims in de 9e eeuw meegenomen naar de stad.

Piero's Christus is ook aanwezig op het wapen van de stad (zie afbeelding).

Jezus staat in het midden van de compositie, afgebeeld op het moment van zijn opstanding, zoals gesuggereerd wordt door de positie van zijn been op de borstwering van zijn graf, die Piero weergeeft als een klassieke sarcofaag.
Zijn strenge, onbewogen figuur, afgebeeld in een iconische en abstracte fixatie, stijgt op boven vier slapende soldaten.

In het landschap, ondergedompeld in het dageraadlicht, symboliseert het contrast tussen de bloeiende jonge bomen aan de rechterkant en de kale oude bomen aan de linkerkant de 'vernieuwing' van de mens door het licht van Christus' opstanding.

Om een meer harmonieuze compositie te bereiken, schilderde Piero de soldaat die een speer vasthoudt zonder benen.
Het lichaam van Christus is, afgezien van de wond, smetvrij als dat van een antiek standbeeld.
Zijn gezicht is grof uitgelicht en drie huidplooien rimpelen op zijn buik omdat hij zijn linkerbeen optilt.
Piero benadrukt daarmee Christus' twee naturen van zowel God als mens.

Volgens sommige kunsthistorici is de slapende soldaat in bruin harnas aan Christus' rechterkant een zelfportret van Piero.
Het contact dat zijn hoofd maakt met de stok van de banier gedragen door Christus zou dan Piero's contact met de goddelijkheid weergeven.

Aldous Huxley

De Britse schrijver Aldous Huxley (1894-1963) maakte in de lente van 1925 een reis naar Sansepolcro.
In Along the road, korte beschrijvingen van die reis, verhaalt hij in het essay The best picture, Borgo San Sepolcro is not very easy to get at het volgende:

And when at last one has arrived at San Sepolcro, what is there to be seen? A little town surrounded by walls, set in a broad flat valley between hills; some fine Renaissance palaces with pretty balconies of wrought iron; a not very interesting church, and finally, the best picture in the world.

Werd deze kwalificatie van het schilderij door Huxley mede veroorzaakt door zijn experimenten met drugs en de fascinatie en gevoeligheid voor geestverruimende middelen en bovenaardse en bovenzintuiglijke waarnemingen?

Cees Nooteboom in Het Raadsel van het Licht:

Vind ik het ook het mooiste? Nee, maar dat doet er ook niet toe, voor die dingen bestaat geen maat, en daarbij, het schilderij is indrukwekkend genoeg, een Christus zoals alleen deze schilder hem kon schilderen. Kale bomen links, volle bomen rechts, het verschil tussen leven en dood. Een man met een banier, die de dood heeft overwonnen. De slapende wachters die zijn graf hadden moeten bewaken, ziet hij niet. Hij heeft zijn linkervoet zwaar op de klassieke lijst van zijn sarcofaag gezet, en kijkt de wereld van de levenden in met een blik die van alles ziet, maar niet degene die naar hem kijkt. Macht wordt hier uitgedrukt, macht over de dood. Huxley komt weer terug op zijn eerste intuïtie, misschien ook wel omdat hij ver van het christendom af wil staan, deze verrezen dode heeft voor hem meer met de klassieke helden van Plutarchus te doen, het is 'de verrijzenis' van het 'klassieke ideaal', het lichaam dat van een 'Griekse atleet', het gezicht 'streng en nadenkend, de ogen koud'.

Piero della Francesca (1412-1492)
La Resurrezione di Cristo (±1463)
Fresco, 225 x 200 cm
Sansepolcro - Museo Civico