RAFAËL

Baronci altaarstuk

Zwaar beschadigd

Rond 1500 schilderde de 17-jarige Rafaël, vermoedelijk in samenwerking met Evangelista da Pian di Meleto, in opdracht van Andrea di Tommaso Baronci een groot altaarstuk van waarschijnlijk 390 x 230 cm met daarop de kroning van de augustijn Nicolaas van Tolentino voor hun familiekapel in de Sant'Agostino te Città di Castello. Het retabel bevatte mogelijk ook verschillende predella-panelen.
Het werk raakte in 1789 ernstig beschadigd na een aardbeving en de vier best bewaarde stukken werden eraf gezaagd.

Deze twee engelen (afbeelding 1 en 2) stonden op het altaarstuk naast Nicolaas van Tolentino (zie onder Reconstructie). Op de achtergrond bij engel 2 zien we delen van de vleugels, een gebouw en de rand van een boek dat Nicolaas in zijn hand houdt. De engelen vallen op door de heldere en contrasterende kleuren. De fijne gelaatstrekken zijn door tipjes van het penseel benadrukt. De heldere blik is kenmerkend voor jonge modellen.

De andere twee bewaard gebleven delen stellen de Maagd Maria en God de Vader voor (afbeelding 3 en 4).

Predella

Deze drie panelen van de predella (afbeelding 5-7) stellen voor:

Nicolaas van Tolentino wekt twee gebraden patrijzen tot leven
Hij redt een jongen van de verdrinkingsdood
Hij redt een gehangene

Reconstructie

Bewaard gebleven van het verwoeste altaarstuk zijn een schets van Rafaël (afbeelding 8) en een kopie van het benedendeel (afbeelding 9) van Ermengildo Costantini. Op grond hiervan reconstrueerde Sylvie Béguin het altaarstuk (afbeelding 10).

De iconografie van het retabel is geheel in overeenstemming met de augustijnse traditie sinds 1460: in het centrum van het benedendeel staat Nicolaas met een crucifix in zijn rechter- en een boek in zijn linkerhand. Hij wordt omringd door vier engelen die een banderol bij zich hebben. Onder zijn voetenen ligt een overwonnen satan.
In het bovendeel houden de Maagd Maria, God de Vader en Augustinus elk een kroon in hun handen gereed om Nicolaas in de hemel te kronen.
De tekst in het boek van Nicolaas is afkomstig van een processiebanier gemaakt in 1446 bij gelegenheid van zijn heiligverklaring en meldt Nicolaas' gehoorzaamheid aan God.
De teksten op de banderollen van de engelen zijn afkomstig uit het brevier van de augustijnen.

Raffaello Sanzio (1483-1520) en Evangelista da Pian di Meleto (±1460–1549)
Baronci retabel (1500-01)

1 - Engel, 58 x 36 cm
Parijs - Louvre
2 - Engel, 31 x 27 cm
Brescia - Pinacoteca Tosio Martinengo
3 - Maagd Maria, 51 x 41 cm
Napels - Museo Capodimonte
4 - God de Vader, 112 x 75 cm
Napels - Museo Capodimonte

Drie olieverf panelen predella, 25 x 51 cm elk
5 - Nicolaas van Tolentino wekt twee gebraden patrijzen tot leven
Detroit - Institute of Arts
6 - Nicolaas van Tolentino redt een jongen van de verdrinkingsdood
Detroit - Institute of Arts
7 - Nicolaas van Tolentino redt een gehangene
Pisa - Museo Nazionale do Palazoo Reale

In verband met reconstructie
8 - Rafaël - Schets (1500-01), 39 x 26 cm
Lille - Palais des Beaux-Arts
9 - Ermengildo Costantini (actief 1731–1791) - kopie benedendeel (1791)
Città di Castello - Pinacoteca Comunale, Città di Castello
10 - Sylvie Béguin - reconstructie (1982)
Parijs - Louvre