RAFAËL
Paus Leo X
Giorgio Vasari in de ViteIn Rome maakte Rafaël een flink schilderij met daarop de portretten van paus Leo, kardinaal Giulio de'Medici en kardinaal De'Rossi, en deze figuren geven de indruk veeleer in vol-reliëf te zijn dan geschilderd: men ziet het polige fluweel en het glanzende, ruisende damast dat door de paus gedragen wordt, het zachte, levensechte bont van de voering, en al het goud en de zijde zo goed nagebootst dat het inderdaad goud en zijde lijkt en geen verf; er is een perkamenten boek met miniaturen, dat een werkelijker indruk maakt dan de werkelijkheid zelf, en een onzegbaar mooie bel van gedreven zilver. Maar dan is er ook nog, op de stoel, een gepolijste gouden bal die zo helder is dat hij als een spiegel het licht uit de ramen weerkaatst, en de schouders van de paus en de wanden rondom: dit alles is zo zorgvuldig uitgevoerd dat men er alleen nog maar vast van overtuigd is dat geen enkele meester het beter zou kunnen doen en dat dit ook niet hoeft. De paus beloonde hen rijkelijk voor dit werk; tegenwoordig bevindt het zich te Florence in de guardaroba van de hertog. |
Twee nevenLeo X zit links aan een schuin geplaatste tafel in een grijs geschilderde gewelfde kamer. Terwijl hij zich naar links draait, troont hij op een sedia camerale met uitzicht op de tafel, waarvan de armleuning wordt bekroond door een gouden bal, een toespeling op de palle, de medicijnpillen, in het wapen van de Medici. In de zorgvuldig weergegeven reflecties zien we een groot raam dat zich moet bevinden rechts van het beeldveld en het tafereel met strijklicht verlicht.Het portret van de paus is sterk geïndividualiseerd in zijn fysionomie, zoals het ronde gezicht met een gezwollen kin, de grote en gebogen neus, de intense blik gericht op een onbepaald punt in de kamer, de groeven aan de zijkanten van de mond, de lichte donkere kringen op het voorhoofd, naast de lichte hergroei van de baard. Dit nogal vette uiterlijk wordt min of meer gecamoufleerd door zijn winterkleding. De mozzetta met capuchon en de nauwsluitende camauro op zijn hoofd zijn beide van karmozijnrood fluweel met witte hermelijnvoering, en daaronder een met bont gevoerd wit gewaad van zwaar damast. Zijn handen rusten op een tafel bedekt met een vermiljoenen kleed. In zijn linkerhand houdt hij een vergrootglas waardoor de punt van zijn rechterduim zichtbaar is en voor hem ligt een rijkelijk verluchte Bijbel met daarnaast een belletje waarmee bedienden en hovelingen werden opgeroepen. De Bijbel is geïdentificeerd als de Latijnse Hamilton Bijbel, rond het midden van de 14e eeuw gemaakt in het Koninkrijk Napels en genoemd naar Alexander Hamilton, een Schotse verzamelaar die het in de 19e eeuw bezat. De pagina die ligt opengeslagen is het begin van het evangelie van Johannes: In principio erat verbum et verbum .... Mogelijk is dit een verwijzing naar de wereldse naam Giovanni van de paus. Aan weerszijden van de troon staan in halfschaduw twee kardinalen, neven van Leo X. Links en naar de paus toegekeerd staat Giulio de'Medici (1478-1534). Deze positie wijst vooruit naar het feit dat hij een latere opvolger van Leo X zou worden. Leo werd opgevolgd door de enige Nederlandse paus Adrianus VI (1522-1523) en vervolgens werd Giulio paus Clemens VII. Rechts kijkt Luigi de'Rossi (1474-1519) naar de kijker. Met beide handen houdt hij de rugleuning van de stoel vast. Hij was erg geliefd bij Leo, maar zou nooit paus worden omdat hij al op jonge leeftijd stierf. |
|
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Ritratto di Leone X con i cardinali Giulio de' Medici e Luigi de' Rossi (±1518) Olieverf op paneel, 155 x 119 cm Florence - Uffizi |