Paul Verheijen

RAFAËL

De heilige Maagd op de Weide

Humilitatis

Rafaël mag beschouwd worden als de grote schilder van Madonna's. Ernst Gombrich gebruikt het schilderij in zijn The Story of Art om te laten zien hoe een kunstenaar zoekt naar een juiste balans in de compositie van het werk dat hij wil gaan maken.
Het stuk is ongetwijfeld heel mooi en innemend; de figuren zijn bewonderenswaardig getekend en de uitdrukking op het gezicht van de H.Maagd die op de twee kinderen neerkijkt, is absoluut onvergetelijk.
Dit soort wat grotere Madonna-afbeeldingen waren prestige objecten in de paleizen van de Florentijnse bovenklasse. Ze zijn van het humilitatis-type: de focus is gericht op Maria die in een typisch Umbrisch landschap met plezier neerkijkt op het Christuskind en de kleine knielende Johannes de Doper, de patroonheilige van Florence. Jezus houdt de kruisstaf vast. Je zou de manier waarop Jezus staat kunnen opvatten dat Maria haar zoontje probeert te laten lopen, terwijl ze hem met beide handen vasthoudt.
Jezus' houdt Johannes' kruisstaf vast die verwijst naar Jezus' latere lijden net zoals de rode aardbeien - rechts onder zijn voetjes - en de rode klaprozen - rechts naast Maria - zijn vergoten bloed symboliseren.

De compositie is opgezet in pyramidevorm of gelijkzijdige driehoek, hetgeen teruggaat op Leonardo Da Vinci. Diepte bereikt Rafaël door kleurperspectief: een donkere weide loopt door tot een lichtblauwwitte lucht.

Schetsen

Op de schetsen kunnen we zien dat Rafaël zocht naar de juiste verhouding tussen de Madonna, haar Kind en de kleine Johannes de Doper met kruisstaf en hemdje. Hij probeerde verschillende houdingen van het hoofd die corresponderen met de bewegingen van het Kind.
  • Linksonder op de vlugge schets wilde hij het Kind laten weglopen, terwijl het omkijkt naar Maria.
  • Verder naar rechts tekende hij het Kind gedraaid en opkijkend naar Maria.
  • Nog verder naar rechts komt de kleine Johannes erbij en kijkt Jezus uit het tafereel weg.
  • Uiterst rechts tekende hij het hoofdje van het Kind in verschillende houdingen.
Op het uiteindelijke schilderij is alles op zijn natuurlijke plaats gekomen. De harmonie lijkt vanzelfsprekend, maar er is veel geschets aan voorafgegaan.
Raffaello Sanzio (1483-1520)
Madonna del Belvedere (del Prato) (1505-06)

Olieverf op paneel, 113 x 88 cm
Wenen - Kunsthistorisches Museum
Pen en inkt op papier (blad uit schetsboek), 36 x 25 cm
Wenen - Albertina
2016 Paul Verheijen / Nijmegen