RAFAËL
School van Athene
FilosofieDit grote fresco toont de filosofenschool van Athene op een agora. Beroemde Griekse filosofen en geleerden, zoals Aristoteles, Plato en Socrates, staan in groepjes te praten. Plato links en Aristoteles rechts staan in het midden, met elkaar in gesprek. Een eenvoudig gebaar symboliseert de kern van hun filosofie. Plato wijst naar boven, Aristoteles strekt zijn arm voor zich uit, met zijn handpalm naar de aarde gericht. Plato symboliseert de speculatieve filosofie doordat hij naar boven wijst, naar het spirituele, het bovennatuurlijke. Aristoteles wijst juist naar de aarde, als bron voor alle wetenschappelijke kennis. De boeken die ze in handen hebben verwijzen hier ook naar. Plato heeft zijn Timaios in zijn hand, waarin hij zijn gedachten over de oorsprong en de schepper van de kosmos uiteenzet, terwijl Aristoteles zijn Ethica in de hand houdt, dat over het juiste gedrag van mensen gaat. |
Paulus en Matteüs?
In het kader van religieuze kunst is de nogal afwijkende opvatting van Rudolf Steiner (1861-1925) over dit fresco interessant. Volgens Steiner is dit fresco in de loop van de tijd vaak overschilderd. Zo werd de boektitel die de man in het midden vasthoudt overgeschilderd met 'Ethiek' en later met 'Tijd'. Hij meent dat het fresco in veel opzichten is geruïneerd. In de tijd van Rafaël werd het nooit 'De School van Athene' genoemd, dit gebeurde pas later en toen ontwikkelden zich theorieën erover. Volgens hem was 'Plato' feitelijk de apostel Paulus die in Athene verschijnt tussen filosofen. Hij legt een verband met het karton 'Paulus preekt in Athene' (zie inzet) dat Rafaël maakte als ontwerp voor een wandtapijt.
In dit verband is ook een opmerking van Vasari in zijn Vite opvallend. Hij schrijft over een groepje van vier personen links op de voorgrond (zie inzet) het volgende: 
Zo ook schilderde hij achter een Matteüs - terwijl deze bezig is iets van een van die leien met figuren en karakters erop, hem voorgehouden door een engel, over te nemen en het op te schrijven in een boek - een grijsaard met een vel papier op zijn knie, die alles kopieert wat Matteüs opschrijft, en in die ongemakkelijke houding let hij goed op en is het net of hij zijn kaken en zijn hele hoofd verwringt op de maat van zijn pennestreken.Vasari geeft geen argument(en) waarom het hier de evangelist Matteüs en een engel betreft. Andere bronnen identificeren 'Matteüs' met Pythagoras en de 'grijsaard' met Boëthius, Anaximander ofwel Empedocles. De vierde figuur daarachter met de tulband wordt herkend als de islamitische filosoof Averroës. Het is duidelijk dat een precieze identificatie van de figuren speculatief blijft. Kunsthistorici blijven nog altijd discussiëren over de exacte toewijzing van bepaalde personages. |
Perino del VagaHet programma in deze stanza staat in het teken van de verheerlijking van theologie en antieke wijsbegeerte. Perino del Vaga schilderde in dat verband in het onderste register van links naar rechts:a - Filosofie b - Wijzen die twisten over de hemelse sfeer c - De dood van Archimedes d - Beleg van Syracuse |