Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

REMBRANDT

Simsons blindmaking

Blind

De uitbeelding van de psychologie van het geweld en van de gevolgen van de wellust bood Rembrandt de gelegenheid zijn dramatische en compositionele vaardigheden ten volle te benutten.
Genadeloos verbeeldt hij, tot in de bloedige details, een gewelddadige scène met Simson die na een overmaat van spijs en drank het slachtoffer werd van de seksuele verlokkingen en verleidingskunsten van de mooie maar boosaardige Delila.
Simson boette ervoor met zijn ogen en uiteindelijk zijn leven.

Lichtval

Rembrandt maakt gebruik van de lichtval om het dramatische karakter van deze gruweldaad nog te benadrukken.
De tegenstelling tussen de lichte achtergrond links en de donkere voorgrond gebruikt hij als metafoor voor het lot van Simson.
Die stort zowel letterlijk als figuurlijk van het licht in de duisternis, waarin hij als blinde nu terecht is gekomen.
Rembrandt laat geen misverstand bestaan over de laaghartigheid van Delila: hij toont haar met de schaar nog in haar hand, terwijl ze Simsons haar omhooghoudt naar het licht en tegelijkertijd triomfantelijk zijn vernedering aanschouwt.

Uniek

Hoewel het verhaal van Simson in de kunstgeschiedenis al een lange traditie achter zich had, was dit gruwelijke moment nooit eerder uitgebeeld en heeft het ook daarna vrijwel geen navolging gekregen.
Het getuigt van stoutmoedige verbeeldingskracht dat Rembrandt de pijn van Simson laat zien, van wie hij de intensiteit nog verhevigt door de manier waarop hij de reacties van de omstanders weergeeft.
De compositie wordt gedomineerd door de figuren die in groot tumult over elkaar heen tuimelen.
Op de voorgrond wordt de Simson door de Filistijnen overweldigd.
Hij is tegen de grond gewerkt en worstelt als een in het nauw gedreven prooidier.
De pijn van het oog dat met een Javaanse kris wordt uitgestoken, wordt krachtig uitgedrukt door Simsons krampachtig verdraaide lichaamshouding, het opgetrokken been en de gekromde tenen.

Tityos en Prometheus

Dat neergevelde lichaam vertoont grote verwantschap met twee schilderijen:
- Tityos van Titiaan uit 1548-49 in het Prado Madrid
- De geketende Prometheus van Rubens uit 1611-12 in het Philadelphia Museum of Art

De beide Griekse mythen van Tityos en Prometheus tonen veel gelijkenissen met elkaar.
Tityos werd, nadat hij zich vergrepen had aan Leto, door haar kinderen Artemis en Apollon gedood, waarna hij in de onderwereld werd hij gestraft met een eeuwigdurende straf: vastgebonden aan de grond werd hij door twee gieren in zijn steeds weer aangroeiende lever gepikt.
Promotheus werd aan de bergketen Kaukasus gekluisterd waar de adelaar Ethon elke dag zijn lever kwam opeten, maar elke nacht groeide de lever weer aan.
De parallellen tussen deze twee mythologische figuren en Simson waren Rembrandt en zijn tijdgenoten ongetwijfeld bekend.

Het motief van de roofvogel die pikt in de Griekse held komt echter nogal tam over in vergelijking met het wapen dat diep in Simsons oogkas wordt gestoken waardoor het bloed naar alle kanten spuit.

Lovis Corinth

In 1920 werd dit schilderij van Lovis Corinth geschonken aan de stad Mainz.
Hij maakte het in 1907 in Berlijn en veroorzaakte een sensatie toen het voor het eerst werd tentoongesteld in de Berlin Secession.
Met meedogenloze brutaliteit wordt Simson op de grond gegooid door de Filistijnen.
Hij werpt zijn laatste blik op de kijker voordat zijn ogen worden uitgestoken.
Corinth schilderde meerdere keren het bijbelse thema van Simson.
Dit schilderij is duidelijk op het werk Rembrandt geïnspireerd.
Rembrandt Harmanszoon van Rijn (1606-1669)
De blindmaking van Simson (± 1635)
Olieverf op doek, 206 x 276 cm
Frankfurt am Main - Städel Museum

Lovis Corinth (1858-1925)
Die Blendung Simsons (1907)
Olieverf op doek, 200 x 174 cm
Mainz - Landesmuseum
2016 Paul Verheijen / Nijmegen