Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

RUBENS

Aanbidding van de koningen

Ontevreden

In 1609 werd er gedurende de Tachtigjarige Oorlog tussen de Republiek en Spanje een wapenstilstand bekrachtigd, later bekend als het Twaalfjarig Bestand.
Ter gelegenheid hiervan wilden de stadsbestuurders van Antwerpen van hun belangrijkste schilder, Rubens, dit schilderij hebben voor het raadhuis.
Het bijbelverhaal van de aanbidding der wijzen was dus bestemd voor een wereldlijke setting.
Misschien verklaart dat de centrale positie van de Wijzen uit het Oosten die hun geschenken aan het Christuskind overhandigen.
Wilde Antwerpen zich op die manier een handelsstad tonen, de trotse spil van de wereldwijde handel?
Vier jaar later schonk het stadsbestuur het werk aan de Spaanse afgezant en in 1622 kwam het in bezit van Philips IV.

Toen Rubens in 1628-29 Madrid bezocht op een diplomatieke missie, vond hij het schilderij terug in de collectie van deze Spaanse koning.
Blijkbaar niet tevreden of op verzoek van Philips IV heeft hij de compositie ingrijpend gewijzigd.
Hij paste de beeldtaal van het schilderij aan overeenkomstig de stijl die hij toen gebruikte en die sterk geïnspireerd was door Titiaan.
Hij voegde een strip toe aan de bovenkant waarin hij twee cherubijntjes schilderde.van de scène en een andere aan de rechterkant en Bovendien voegde hij ook een portret van zichzelf toe: , te paard, met gouden ketting en zwaard om zijn edele status te laten zien.
De bewaard gebleven olieverfschets (zie afbeelding) geeft een goed beeld hoe het schilderij was vóór Rubens het bewerkte.

Studies en voorbeelden

Er zijn verschillende studies bekend die verband houden met dit werk.
Voor de figuur van de knielende koning en profil bij de kribbe gebruikte Rubens een studie van een man met een baard die ook als model diende voor minstens twee andere schilderijen van hem.
Blijkbaar was hij tevreden met deze kop.
Een studie van het hoofd van een Moor met tulband heeft een meer direct verband met De aanbidding van de koningen.
Op het uiteindelijke schilderij voegde hij nog een paradijsvogel(veer) toe aan de tulband.
Waarom Rubens deze studie schilderde op een vel papier uit een rekeningenboek is niet duidelijk.
Het Italiaanse handschrift (niet van Rubens) uit het boek is nog te zien.

Twee tekeningen van een gehurkte naakte man waren vermoedelijk voorstudies voor de kale man (dienaar?) rechts op het schilderij.

Zowel de figuren van Maria en van de koning, met de geplooide rode mantel, lijken terug te grijpen op andere werken van Rubens uit deze periode.
Peter Paul Rubens (1577-1640)

De aanbidding van de koningen
Olieverf op doek, 356 x 493 cm (1609, bijgewerkt 1629-29)
Madrid - Prado

De aanbidding van de koningen (1609)
Olieverf op paneel, 55 x 77 cm
Groningen - Groninger Museum

Hoofd man met baard (±1609)
Olieverf op doek, 51 x 41 cm
Rome - Galleria Corsini

Hoofd van een Moor met tulband (1609-13)
Olieverf op papier, geplakt op paneel, 54 x 38 cm
Particuliere collectie

Knielende naakte man (1609-10)
Zwart en wit krijt, 52 x 39 cm
Rotterdam - Museum Boijmans Van Beuningen

Knielende naakte man (±1609)
Zwart en wit krijt, 43 x 55 cm
Parijs - Louvre
2016 Paul Verheijen / Nijmegen