RUBENS

Franciscus van Paola

Bon-homme

Francesco Martorella werd in 1416 of 1436/7 geboren in Paola, een kleine stad in het Italiaanse Calabrië.
Als 15-jarige ging hij wonen in een rotsspelonk boven de Thyrreense zee aldaar en kreeg vele volgelingen die hij verplichtte voortdurend te vasten door af te zien van wit vlees, melkproducten en eieren.
Hij bouwde in 1454 in Cosenza een klooster en kerk en werd stichter van de orde der minstebroeders, ook miniemen of paulisten geheten, een tak van de franciscanen.
Hij vertrok op verzoek van de doodzieke Lodewijk XI en met tussenkomst van de franciscaanse paus Sixtus IV naar Frankrijk om de stervende koning geestelijke bij te staan.
Ondanks de aanwezigheid van Bon-Homme, zoals het Franse hof hem noemde, overleed de koning het jaar daarop in de armen van Franciscus.
Franciscus bleef tot aan zijn dood op 2 april 1508 in Frankrijk en werd 11 jaar later al heiligverklaard en kreeg zijn liturgische op zijn sterfdag.
Zijn stoffelijk overschot, bewaard in de kloosterkerk te Plessis-les-Tours, werd in 1562 door de Hugenoten verbrand.
De genezende gaven van Franciscus werden voor het eerst beschreven door François Victon in Vita et miracula S.P. Francisci a Paula dat in 1625 in Rome werd uitgegeven.

Drie ontwerpen

Als voorbereiding op een schilderij dat de wonderen van Franciscus van Paola moest uitbeelden zijn drie olieverfschetsen van Rubens bewaard gebleven.
Het is ongebruikelijk dat hij drie olieverfschetsen maakte voor één schilderij.
Het project zal veeleisend geweest zijn.
Rubens kreeg de opdracht voor een altaarstuk waarschijnlijk van Maria de'Medici voor de door haar in 1627 gestichte kerk van de miniemen in Tours waar zij ook het restant van Franciscus' relieken naartoe had gebracht.
Het definitieve altaarstuk is ofwel verloren gegaan, ofwel heeft Rubens het nooit geschilderd om welke reden dan ook.

Ontwerp 1 is later verbreed, hetgeen aan de kleurverschillen links en rechts goed is te zien.
Het grootste van de oorspronkelijke drie ontwerpen was ontwerp 3, omdat dit het meest gedetailleerd is uitgewerkt en een voltooide indruk maakt.
Mogelijk was dit het presentatiemodel.
Op deze ontwerpschets zweeft Franciscus van Paola in een krans van licht.
Lodewijk XI en leden van de hofhouding staan links bij de ingang van een paleisachtig gebouw en zijn getuigen van een wonder dat plaatsvond in Plessis-les-Tours.
Beneden hen is op de trap de in een opvallende blauwe jurk geklede prinses Anna neergeknield.
Zij was door Franciscus genezen van haar onvruchtbaarheid en was de eerste die de leviatie van Franciscus waarnam.
Midden op de voorgrond proberen verschillende personen een bezeten man en vrouw in bedwang te houden.
Rechts daarachter rijst een naakte man op uit zijn lijkwade en weer verder naar rechts beklimmen zieken en vrouwen met kinderen de trap.

Peter Paul Rubens (1577-1640)
De wonderen van de heilige Franciscus van Paola (1627-28)

1 - Olieverf op paneel, 65 x 49 cm (zonder de latere toevoegingen links en rechts)
Dresden - Staatliche Kunstsammlungen
2 - Olieverf op paneel, 64 x 49 cm
München - Alte Pinakothek
3 - Olieverf op paneel, 111 x 79 cm
Los Angeles - J.Paul Getty Museum