Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

PAUS SIXTUS

Pausnaam Sixtus

Er zijn vijf pausen geweest die als pausnaam hebben gekozen voor Sixtus. De eerste drie zijn heiligverklaard.
  • Sixtus I (paus van 115/115-125; feestdag 6 april)
  • Sixtus II (paus van 257-258; feestdag 7 augustus)
  • Sixtus III (paus van 432-440; feestdag 28 maart)
  • Sixtus IV (paus van 1471-1484)
  • Sixtus V (paus van 1585-1590)

Sixtus II

Het Roomse Martelaarsboek van voor 1969 herdacht op 6 augustus, de feestdag van de Transfiguratie, ook Sixtus II en enkele diakens en subdiakens van hem. Na de liturgische kalenderhervorming van 1969 werd die herdenking verplaatst naar 7 augustus.
Te Rome aan de Via Appia in de catacomben van Callixtus, de geboorte van de zalige paus Sixtus II, martelaar. In de vervolging van Valerianus werd hij met het zwaard omgebracht en verwierf hij de kroon van het martelaarschap.
Eveneens te Rome de heilige martelaren Felicissimus en Agapitus, diakens van voornoemde Sixtus; alsook de subdiakens Januarius, Magnus, Vincentius en Stephanus. Zij allen werden tegelijk met deze paus onthoofd en in de catacomben van Pretextatus begraven. Met hen heeft ook - zoals de heilige Cyprianus schrijft - de zalige Quartus zijn lijden ondergaan.
In deze tekst is waarschijnlijk sprake van een leesfout of kopieerfout, want Cyprianus zegt het zo:
Xystum in coemeterio animadversum sciatis VIII iduum augustarum die, et cum eo diaconos quatuor.
(Je weet misschien dat Sixtus op de begraafplaats (is) op de achtste dag voor de Idus van Augustus en met hem vier diakens.)
De naam Quartus is vermoedelijk dus ontstaan door diaconos quattuor te lezen als diaconus quartus.

De dood van Sixtus en zijn (sub)diakens maakte op de vroege kerk diepe indruk. De Legenda Aurea wijdt hoofdstuk 110 aan hem.
Sixtus, de paus, afkomstig uit Athene, was eerst wijsgeer, maar later werd hij leerling van Christus. Tot paus gekozen, werd hij samen met twee van zijn diakens, Felicissimus en Agapitus, voor Decius en Valerianus geleid. Decius kon hem met geen enkel overredingsmiddel tot andere gedachten brengen. Daarom liet hij hem naar de tempel van Mars brengen om te offeren; deed hij dat niet, dan zou hij in de gevangenis van Mamertinus opgesloten worden. Maar Sixtus weigerde te offeren. Toen hij naar de gevangenis werd gebracht, liep de heilige Laurentius hem achterna en riep: 'Waar gaat u heen, vader, zonder uw zoon? Waar haast u zich naartoe, heilige priester, zonder uw diaken?'Sixtus antwoordde hem: 'Ik verlaat je niet, mijn zoon, ik laat je niet in de steek. Maar jou staan zwaardere gevechten voor het geloof in Christus te wachten. 0ver drie dagen zul je mij volgen: de leviet de priester. Neem intussen de schatten van de Kerk en deel ze uit aan wie je goed dunkt.' Nadat Laurentius ze onder de arme christenen had verdeeld, gaf Valerianus, de prefect, bevel Sixtus naar de tempel van Mars te brengen om te offeren en hem daar te onthoofden als hij zou weigeren. Toen hij daarheen werd weggevoerd, riep de heilige Laurentius hem achterna: 'Laat me niet alleen, vader! Uw schatten heb ik al besteed!' Zodra ze het woord 'schat' hoorden, namen de soldaten Laurentius gevangen, maar Sixtus, samen met Felicissimus en Agapitus, onthoofdden ze ter plaatse.
(Legenda Aurea 110,3-14)
Uit andere bronnen weten we dat Sixtus op 30 augustus 257 werd gekozen tot bisschop van Rome als opvolger van Stefanus. Hij wordt nu geteld als de 24ste paus, hoewel de naam 'paus' in zijn tijd nog niet werd gebruikt. In het jaar 258 woedde er een christenvervolging. Keizer Valerianus had alle bijeenkomsten voor de christelijke eredienst verboden, ook die op de begraafplaatsen. Op deze liet hij beslag leggen en kerken werden verbeurd verklaard. Talrijke bisschoppen, priesters, diakenen en subdiakenen werden ter dood gebracht. Sixtus II was een van de eerste slachtoffers, want ondanks het verbod droeg hij de mis op in een kapel boven de catacomben van Calixtus. Gerechtsdienaren overvielen hem en stonden hem nog de tijd toe om de mis te voltooien. Daarna werd hij - zittend op zijn cathedra - onthoofd.
Hij werd begraven in een zogenaamde pauscrypte op de plaats van zijn marteldood.
Damasus I liet later het volgende grafschrift aanbrengen:
In de tijd dat het zwaard Maria doorboorde, leerde ik, hier begraven, als herder het woord van God; toen plotseling de soldaten naar binnen stormden en me van de stoel sleurden. De gelovigen boden hun nek aan aan het zwaard, maar zodra de herder degenen zag die hem van de martelaarspalm wilden beroven, was hij de eerste die zichzelf en zijn eigen hoofd aanbood, niet tolererend dat de heidense razernij de anderen zouden schaden. Christus, die vergelding geeft, maakte de verdienste van de herder duidelijk door de kudde ongedeerd te laten
Van alle paus-martelaren wordt Sixtus II het meest vereerd. Hij wordt aangeroepen voor het goed laten groeien van druiven. Dit heeft te maken met een gebruik op het feest van de Transfiguratie.
Talrijke vroeg-christelijke voorstellingen tonen Sixtus II op middelbare leeftijd, meestal met een korte witte baard, soms als cefalofoor. In andere voorstellingen zien we hem met een of enkele van zijn (sub)diakens.
2016 Paul Verheijen / Nijmegen