Ambrosius, die in 374 bisschop van Milaan werd, weigerde keizer Theodosius I de Grote (346-395) de kathedraal binnen te laten omdat de keizer een gruwelijk bloedbad had gepleegd tegen de burgers van Thessalonica als vergelding voor de moord op een van zijn generaals.
Het hoogtepunt van de compositie is de ontmoeting tussen Ambrosius en Theodosius met wie hij bevriend is, maar die nu vermanend moet worden toegesproken.
Hun rode en gouden kledingstukken geven accenten aan een kleuring die anders beperkt is tot grijs- en bruintinten.
De morele boodschap wordt uitgedrukt in het resolute optreden van de bisschop.
Kunsthistorici concluderen dat dit grote werk gezamenlijk is gemaakt door Peter Paul Rubens en Anthony van Dyck.
Het schilderij bevatte oorspronkelijk aan de bovenzijde nog een boog van een kleine halve meter.
Een paar jaar later schilderde Van Dyck zelfstandig een versie half zo groot (rechterafbeelding).
Hij voegde op de traptreden links een hond toe die keizer Theodosius afblaft.
De symboliek laat zich raden.
Boetedoening
Federico Barocci schilderde de erop volgende boetedoening van keizer Theodosius.
Volgens de grafrede die Ambrosius later heeft gehouden bij de dood van Theodosius, had de keizer de openbare boetedoening aanvaard.
Die boetedoening vond in het openbaar plaats ten overstaan van de hele Milanese bevolking.
Op dit werk wordt de keizer in tranen en op zijn knieën voor Ambrosius afgebeeld.
De keizerlijke insignia, symbool van zijn macht, heeft hij afgelegd en liggen voor hem op de grond als erkenning van de hogere macht die door Ambrosius wordt vertegenwoordigd.
Bisschop Ambrosius - dus met mijter en koormantel - maakt een vaderlijk en vergevingsgezind gebaar door Theodosius de hand op te leggen.
Peter Paul Rubens (1577-1640) & Anthony van Dyck (1599-1641)
Ambrosius verhindert keizer Theodosius de toegang tot de Dom (1615-20)
Olieverf op doek, 308 x 246 cm
Wenen - Kunsthistorisches Museum
Anthony van Dyck (1599-1641)
Ambrosius verhindert keizer Theodosius de toegang tot de Dom (1619-20)
Olieverf op doek, 149 x 113 cm
Londen - National Gallery
Federico Barocci (1528-1612)
Sant'Ambrogio impone la penitenza all'imperatore Teodosio (1603)
Milaan - Dom
Federico Barocci schilderde de erop volgende boetedoening van keizer Theodosius.