ANDREI RUBLJEV
De Troïtsa
Triniteits-icoonDe monnik-schilder Andrei Rubljev verbeeldde Genesis 18:1-15 omstreeks 1411 in deze Troïtsa. Hij plaatste drie engelen achter en zijdelings op een tafel met slechts de boom van Marne in een rotslandschap en een bescheiden architectuur als decor. Verhalende elementen als Abraham en Sara die hun gasten bedienen en de knecht die het kalf slacht liet hij achterwege waardoor het theologisch, dogmatische karakter van de voorstelling versterkt werd. Dat is de kern van de icoon.Er is veel geschreven over de drie gestalten. Het centrale punt van de harmonische compositie is de schaal met daarin de kop van het kalf. Als voorafbeelding van het offerlam Jezus Christus en dus van de eucharistie herkent men in de engel in het midden - zijn rechterhand zegent de offerschaal - God de Zoon, mede ook op grond van de kleurstelling van zijn kleding en zijn houding: als enige wendt Hij zich enigszins naar de toeschouwer. De rechterengel - ook hij zegent de schaal - verpersoonlijkt de Heilige Geest. De linkerengel, waarvan het onderkleed bijna geheel bedekt wordt door de purperen mantel, is dan God de Vader. Deze beroemde Russische icoon is volgens vele kenners een van de volmaakste creaties van de Russische iconenschilderkunst: een hoge spirituele expressie in fijne schakeringen, de glans van de tinten, vooral van het lichte blauw, geeft aan het geheel een weergaloze lyrische schoonheid. Hierin zijn zowel de theologische als de esthetische idealen van 'de School van Moskou' tot de hoogste bloei gekomen. Rubljev schilderde de icoon voor de iconostase van het klooster van de Heilige Drie-eenheid mede in herinnering aan de Heilige Sergius van Radonjesch, de stichter van dat klooster. De icoon werd in heel het christelijk Oosten het authentieke iconografische type van de klassieke Oud-testamentische Triniteitsuitbeelding. De oudste voorbeelden daarvan zijn de mozaïeken van de Santa Maria Maggiore te Rome (5e eeuw) en in de San Vitale-kerk te Ravenna (6e eeuw). De volstrekte gelijkheid tussen de drie goddelijke personen is zeer verheven tot uitdrukking gebracht. Om de verhouding tot elkaar en hun eenheid in liefde uit te drukken schiep Rubljev een cirkelvormige compositie die de hele voorstelling in beweging brengt. Die beweging zet in bij de voeten van de rechtse engel, glijdt over de nimbus van de middelste engel en bereikt de linkse figuur. |
|
Andrei Rubljev (1360?-1430?)
Troïtsa (±1411) Icoon, 142 x 114 cm Moskou - Tretyakov Gallerij |