SIMON VAN CYRENE
Kruisdrager
De evangeliën
Het was gewoonte dat degenen die tot de kruisdood waren veroordeeld, de dwarsbalk van hun kruis, het zogenaamde patibulum, zelf naar de plaats droegen waar het vonnis voltrokken zou worden. Het hele kruis, inclusief de staander, was te zwaar om te dragen. Zo ook voor Jezus. Maar hij is blijkbaar zo verzwakt, dat hij hulp moet hebben bij het dragen van de dwarsbalk van zijn kruis. Die steun krijgt hij van Simon uit Cyrene, die daartoe gedwongen wordt. Waarom juist hij wordt gekozen is niet duidelijk. Was het een vreemdeling die opviel door bijvoorbeeld zijn huidskleur? De evangelist Matteüs vertelt niet meer over deze man dan zijn naam (Matteüs 27,32). Hij zal dus blijkbaar voor zijn lezers bekend zijn geweest in die tijd. Cyrene was een Romeinse kolonie in wat nu Libië heet en waar veel joden in de diaspora woonden. De evangelist Marcus vermeldt behalve de naam van Simon ook de namen van zijn twee zonen, Alexander en Rufus (Marcus 15,21). Over Alexander is niets bekend. Rufus is mogelijk die voortreffelijke christen die Paulus op het eind van zijn brief aan de Romeinen de groeten laat doen, en aan haar die zijn moeder is en evenzeer de mijne (Romeinen 16,13) en die in Avignon wordt vereerd als eerste bisschop van die stad. De evangelist Lucas meldt dat Simon van zijn akker kwam (Lucas 23,26). Hij zou dus eigenaar van (of arbeider op) een stuk bouwland kunnen zijn. De evangelist Johannes meldt dat Jezus zelf zijn kruis draagt, niemand helpt hem daarbij (Johannes 19,17). |
De traditieZoals vaak met betrekking tot bijbelverhalen vullen verschillende tradities ongewenste leemtes in.Simon is volgens sommige daarvan een jood, geboren in Cyrene en later naar Jeruzalem verhuisd. Andere tradities zien in hem een joodse paaspelgrim die vanuit Cyrene naar Jeruzalem was gereisd. Weer een andere legende vereenzelvigt hem met de kerkelijke leider Simeon die de bijnaam Niger, 'Zwarte' droeg (Handelingen 13,1). Een bijzondere bron (namelijk de Alexandrijnse gnosticus Basilides, voor wie een kruisdood van de Zoon van God een absurditeit betekende) uit de tweede eeuw weet te melden dat niet Jezus, maar Simon feitelijk aan het kruis is gestorven. Ook de Koran lijkt iets van deze traditie over te nemen (Soera 4,157v). In diezelfde lijn staat de traditie dat Simon evenals Jezus aan het kruis is gestorven als christelijke martelaar. In de zeventiende eeuw ontstaat ten slotte nog het verhaal dat Simon met zijn zonen in Spanje het evangelie verkondigden. In de christelijke iconografie wordt hij vrijwel uitsluitend afgebeeld op voorstellingen van Jezus' kruisdraging, soms als neger en kreeg hij een vaste plaats in de vijfde statie van de kruiswegstaties. Op de heiligenkalender staat zijn feest op 1 december. |
|
Duccio di Buoninsegna (circa 1255-1318/19)
Kruisweg (1310-11) Tempera en goud op paneel, 51 x 53 cm Siena - Museo dell'Opera del Duomo |