SIXTIJNSE KAPEL

Noach

1 - Zondvloed

Chronologisch gezien zou dit tafereel 1 het eerste van de drie fresco's moeten zijn.
De onjuiste volgorde heeft mogelijk geleid tot het misverstand van Vasari die in zijn Vite schrijft dat tafereel 2 het offer van Kain en Abel voorstelt.
Dat offer vond immers na de schepping van Adam en Eva en vóór de zondvloed plaats.
De verwisseling is ingegeven door de grootte van de drie gebruikte vlakken.
De voordelen van een groot veld voor de zondvloedscène in plaats van een klein veld is duidelijk.
De actie is vanaf de vloer in de kapel moeilijk te volgen, hulde dus aan de fotografie.
Links bevinden zich vluchtelingen die zich bewegen in de richting van een figuur die zich (tegen de wind?) vastklampt aan een boom.
Ze zijn beladen met hun bezittingen en zoeken een veilig onderkomen op hogere grond.
In het midden vluchten mensen in een boot die duidelijk te zwaar beladen is en dreigt te zinken.
Rechts schuilt een groep onder een geïmproviseerde tent, terwijl een wat oudere man een bewusteloze dan wel dode jonger iemand (zijn zoon?) naar de tent draagt.
Op de achtergrond zien we de solide en tegen de natuurelementen bestande ark die Noach heeft gebouwd.

2 - Offer

Toen bouwde Noach een altaar ter ere van JHWH; hij deed een keuze uit de reine dieren en uit de reine vogels, en droeg op het altaar brandoffers op.
(Genesis 8,20)

Volgens de bijbel hebben acht mensen de zondvloed overleefd: Noach, zijn naamloze vrouw en zijn drie zoons Sem, Cham en Jafet met hun ook naamloze vrouwen.
Noach is boven in het midden van het tafereel achter het offeraltaar geplaatst.
Gezien de leeftijd verbeeldt de dame aan zijn linkerzijde zijn vrouw.

_{De rabbijnen hadden er overigens moeite mee, dat deze vrouw anoniem blijft in de bijbel.

In Genesis 4,22 wordt Naäma genoemd als verre nazaat van Kaïn, de moordlustige zoon van Adam en Eva.

Deze Naäma werd door de rabbijnen geïdentificeerd als de vrouw van Noach; door haar zouden zowel het veroordeelde geslacht van Kaïn als het veroordeelde mensengeslacht toch weer toekomst krijgen.}

Een schoondochter aan zijn rechterzijde maakt een afwijzend gebaar en lijkt te reageren op het geknetter van het vuur voor hen.
_{Sommige tradities melden dat de Erythreïsche sibille een schoondochter was van Noach.

Is het toeval dat deze sibille ook pal naast juist deze afbeelding is geschilderd in de serie profeten en sibillen van de kroonlijst van het plafond?}

In de compositie wordt onze blik getrokken naar de vijf resterende personen op de voorgrond die zich met de offerdieren, het hout en het vuur bezighouden.
De twee mannen die tussen hun knieën een ram in bedwang houden zijn de zonen Sem (of Jafet) en Cham.
Een tweede schoondochter met een krans op haar hoofd (verwijzing naar de klassieke bron van het offer?) overhandigt een vogel aan Cham.
De derde zoon Jafet (of Sem) blaast het vuur aan.
De houtdraagster tenslotte is de derde schoondochter van Noach.
Dit lijkt een mannenfiguur te zijn, maar Michelangelo beeldt vrouwen vaak af met gespierde mannenlijven, in dit geval ook noodzakelijk vanwege het zware tillen.
De drie schoondochters zijn allen gekleed en de zoons (vreemd genoeg?) niet.
Vergelijk de hoofden van de zonen op de afbeeldingen 2 en 3.

Sem?

Jafet?

Cham

3 - Dronkenschap

De laatste scène betreft Noachs dronkenschap is tevens de laatste afbeelding van de hele Genesis-serie.
Deze scène was het traditionele voorbeeld voor het respect dat men diende te hebben voor autoriteit en ouderen.
Links zien we Noach een wijngaard planten; de scène schijnt later door Michelangelo te zijn toegevoegd.

Noach was landbouwer en hij was de eerste die een wijngaard plantte.
Toen hij van de wijn gedronken had, werd hij dronken en kwam naakt in zijn tent te liggen.
Cham, de vader van Kanaän, zag de schaamte van zijn vader en vertelde het buiten aan zijn twee broers.
Maar Sem en Jafet haalden een mantel, legden die op hun schouders, liepen achteruit en bedekten met afgewend gelaat de schaamte van hun vader, zodat zij de schaamte van hun vader niet zagen.
(Genesis 9,20-23)
Heeft Michelangelo de essentie van het verhaal wel begrepen?
Waarom willen de zonen de naaktheid van hun vader bedekken als ze er zelf ook zo goed als naakt bijlopen?