BroedermoordDe eerste moord na de zondeval van Adam en Eva wordt gepleegd in hoofdstuk 4 van Genesis.Kaïn de landbouwer en Abel de herder waren de twee eerste zonen die werden geboren na de verdrijving uit het paradijs. JHWH merkte het offer van Abel op: het mooiste eertsgeboren dier van zijn kudde. Voor het gebrachte offer van Kaïn had hij echter geen oog. Kaïn werd woedend en sloeg zijn broer dood. JHWH trof de moordenaar met een vloek: zijn grond zou niets meer opbrengen en hij was gedoemd als een vagebond over de aarde te zwerven. Om te voorkomen dat Kaïn gedood zou worden, merkte JHWH hem met een teken. Kaïn stichtte een stad, die hij naar zijn oudste zoon Henoch noemde. Het verhaal van Kaïn en Abel toont voor de eerste maal in de bijbel de herhaaldelijk voorkomende bevoorrechting van de jongere boven de oudere broer: Gods weg loopt anders dan die van de mensen. De afwijzing en acceptatie van het offer door JHWH in deze oude stamoverlevering hebben alles te maken met de, tot in de oertijd teruggeprojecteerde, maatschappelijke en culturele tegenstellingen tussen herders en landbouwers, nomaden en gevestigde lieden. Volstrekt onduidelijk in het verhaal is de reden, waarom JHWH het ene offer wel en het andere niet aanvaardt. Dat vult de traditie dan vervolgens wel in: het jodendom vermoedt dat de weigering van Kaïns offer het gevolg is van tekorten bij rituele onderdelen en het christendom vooral het gemis aan een goede instelling van Kaïn. De moord is in de interpretatie van de bijbel zelf (Wijsheid 2,12-20 en 10,3; 1 Johannes 3,12) de consequentie van de eerste overtreding, de eerdere opstand van Adam en Eva tegen God, en de doodslag heeft geweld en demoralisering tot gevolg, later door God afgestraft met de zondvloed. Het christendom zag in Abels offer een lam en duidde dat als type van Jezus' offerdood en vanaf de vroege middeleeuwen gold het offer ook als prefiguratie van de eucharistie. Vereerd als patriarch en martelaar kreeg hij een plek op de heiligenkalender: ofwel op 2 januari, 30 juli, 9 december. |
EzelskinnebakHoe Kaïn zijn broer doodslaat, laat het verhaal in het midden, dus een eventueel hulpmiddel daarbij kan in de iconografie vrijelijk worden ingevuld.Soms hanteert Kaïn op westerse afbeeldingen een ezelskinnebak. Deze invulling wordt op drie verschillende manieren verklaard:
|
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |