SIXTIJNSE KAPEL
Schepping
|
Bij de vlakken van het scheppingsgedicht ligt de nadruk niet op een weergave van de zes scheppingsdagen en de zevende dag rust, maar heeft Michelangelo het totale gedicht op originele en geniale wijze samengevat in vier posities van God.
De vlakken bieden ogenschijnlijk uitzicht op de open hemel waarin God in de ruimte zweeft. De diagonale posities van God en de lijnvoering van de plooien van zijn gewaad geven dynamiek aan de schepping. We zien God van boven, van onderen en van voren en van achteren, waardoor het lijkt dat God - hoe je het ook wendt of keert - je overal volgt. Deze vier goddelijke handelingen wekken eerder de indruk van synchroniciteit dan van een serieel gebeuren. Omdat Michelangelo de scheppingsdagen 'reduceerde' tot vier posities van God is het niet bij alle posities duidelijk welke scheppingsdag erbij hoort. |
Boven Is dit een komische noot van Michelangelo? Over deze figuren (ze verschijnen ook in het volgende grote vlak) is veel gespeculeerd: zijn het hemelbewoners, engelen, cherubijnen, putti, symboliseren ze de Drie-eenheid, enzovoort? Met zijn beide geopende handen voltrekt God mogelijk twee handelingen: De ene hand strekt hij uit naar rechts (voor de kijker) en de andere houdt hij recht voor zich. Mogelijk gaat het hier om een combinatie van een aantal scheppingsdagen. Betreft het de scheiding (twee verschillende richtingen van Gods handen) van de wateren boven en onder het hemelgewelf (tweede dag), de scheiding van land en water (derde dag, zo ook Vasari in zijn Vite), of worden de vissen en de vogels hier geschapen (vijfde dag)? Op het fresco zijn sporen gevonden van een later in secco uitgevoerde vogel, waarschijnlijk een duif. Zo waren er vermoedelijk onder de zwevende God ook vissen geschilderd in dezelfde droge techniek. Is dit gebeurd omdat men toen ook de scheppingsdag niet precies kon duiden? |
Achter & Voor Links zien we hem op zijn rug met ontblote billen (weer een komische noot van Michelangelo?). Onder hem zien we varens afgebeeld waardoor deze houding verbonden zou kunnen worden met de schepping van het gewas op de derde dag. Vasari meent dat God hier te zien is na het zegenen van de aarde en het scheppen van de dieren. De rechterkant van dit grote vlak geeft de minste twijfel. God geeft de gouden zon en de zilveren maan met zijn - in sterk verkort perspectief geschilderde - armen, op de juiste afstand van elkaar een plaats aan de hemel op de vierde scheppingsdag. Zijn gezicht maakt een terribile (Vasari) indruk. Het was niet ongewoon om God als 'verschrikkelijk' af te beelden om zo zijn almacht uit te drukken. Onder zijn linker- en rechterarm zien we nu vier hemelbewoners. Onder de arm die naar de zon wijst lijkt de eerste gefascineerd naar God te kijken. Is het Gods Zoon Christus die van zijn Vader alles leert wat hij de mensheid zal moeten bijbrengen? De tweede beschermt zich met een arm tegen het felle licht van de zon. Bij de 'maan'arm kijkt de derde omhoog en de vierde wendt tenslotte het gezicht af van de maan en kijkt naar beneden. |
Onder Indien het zo is dat God in deze positie het licht van de duisternis scheidt op de eerste dag (aldus Vasari), dan heeft Michelangelo gebruik gemaakt van de Griekse kosmologische traditie om de Chaos uit te beelden in de vorm van dichte donkere wolken boven God. Met de beweging van zijn armen laat God de scheiding dan plaatsvinden. |