Was er aanvankelijk in afbeeldingen van het verhaal van Simson aandacht voor zowel zijn heldendaden als voor zijn fatale ondergang, in de 17e eeuw richtten kunstenaars zich vooral op het laatste aspect.
Simsons verraad door Delila ging een eigen leven leiden.
Het ondwerwerp bood een welkome aanleiding een verleidelijke vrouw uit te beelden en tevens te wijzen op de gevaren van zo'n vrouw.
Ook Jan Steen was blijkbaar gefascineerd door het verhaal van deze bijbelse krachtpatser, want er zijn van hem vier schilderijen met dit onderwerp bewaard gebleven.
Toneel
In 1660 publiceerde Vondel het treurspel Samson of Heilige Wraeck.
Zoals dikwijls het geval is bij Steens historiestukken oogt de compositie toneelmatig.
Hoewel vaak gesuggereerd is er echter geen direct verband aan te geven tussen Vondels toneelstuk en dit schilderij, temeer daar de rol van Delila (Dalila) bij Vondel miniem is.
We zien echter wel een soort toneelpodium met daarop de hoofdpersonen, een opgebonden rood gordijn en coulissen met figuranten.
Op een schitterend geschilderd oosters tapijt - dat op meer dan dertig schilderijen van zijn hand is afgebeeld - ligt Simson te slapen op de schoot van Delila.
Zijn tulband en zwaard liggen naast hem.
Met zijn lange pijpenkrullen, satijnen kleding en elegante Romeinse sandalen ziet Simson er tamelijk verwijfd uit.
De kapper staat op het punt met een grote schaar het haar af te knippen.
Hij oogt nogal lachwekkend door zijn scheve rode muts.
Valt uit zijn blik af te leiden dat hij bang is dat Simson wakker zal worden?
De flink ontkraagde Delila krijgt een schaar aangereikt om een handje te helpen.
Het stilleven van spijs en drank op de gedekte tafel rechts suggereert dat Simson hiervan flink heeft ingenomen.
Op de achtergrond drommen gewapende Filistijnen vanuit de duisternis samen, maar zij worden door een vrouw tot stilte gemaand.
Deze figuren vallen pas later op, omdat ze schetsmatig en donker zijn geschilderd.
Symboliek
Rechts voor de tafel laten twee kinderen een hondje opzitten voor zijn etensbak.
Het africhten van honden symboliseert driftbeheersing.
Het op zijn eten wachtende hondje vormt hier een tegenpool met Simson die zichzelf niet in de hand had.
De glazen bol - in het midden van het opgebonden rode gordijn - past Steen vaker toe in zijn werken.
De betekenis hiervan is niet helemaal duidelijk.
Symboliseert de bol de ijdelheid van Simson?
Is het een aanbeveling om de scène 'van alle kanten' goed te bekijken?
Het afgelegde zwaard maakt Simsons vertrouwen in Delila duidelijk, maar symboliseert het misschien tevens zijn krachteloosheid?
Jan Steen (1626-1679)
Simson en Delila (gesign. JSteen 1668)
Olieverf op doek, 67,5 x 82 cm
Los Angeles - County Museum of Art
