TIEPOLO

Tekla

Apocrief

Tekla van Iconium was een leerlinge en gezellin van Paulus, maar komt in het Tweede Testament niet voor.
De apocriefe Acta Pauli et Teklae eind 2e eeuw vertellen in het genre van de antieke roman haar leven.
Dit werk is vermoedelijk omstreeks 180 geschreven door een priester uit Klein-Azië en valt op door een zucht naar wonderen.
Een Engelse vertaling ervan is te lezen op de website van Early Christians Writings.
Tekla wordt als volgt geïntroduceerd:

En terwijl Paulus dat sprak in het midden van de gemeente in het huis van Onesiforus, zat er aan het raam dat het dichtst bij diens huis was, een meisje, Tekla, de dochter van Teokleia, die verloofd was met een man genaamd Tamyris. Dag en nacht zat ze naar het woord over God te luisteren zoals Paulus dat sprak over kuisheid, over het geloof in Christus, en het gebed. Ze week niet van het raam, maar overgelukkig kwam ze tot geloof. Bovendien zag ze dat veel vrouwen en meisjes naar Paulus toe gingen en zij verlangde er ook zelf naar dat het haar vergund zou worden met Paulus oog in oog te komen en het woord van Christus te horen want ze had Paulus nog niet echt gezien, maar alleen zijn woord gehoord.
^{(Handelingen van Paulus en Tekla 7)}

In haar geboortestad Iconium, waar zij na een ontmoeting met Paulus christin werd en op zijn instigatie haar verloving verbrak, werd Tekla na een nachtelijk bezoek aan de apostel gevangen genomen.
Dan ondergaat ze allerlei martelingen als een brandstapel en gevechten met wilde dieren, die in de Acta uiteraard breedvoerig worden beschreven.
Ze bleef door alle kwellingen ongedeerd.
Tijdens het gevecht sprong Tekla na een gebed in een waterbassin met robben om zich daarin zelf te dopen.
Onnodig te melden dat ook de robben haar met rust lieten.

Nadien was Tekla weer een tijd bij Paulus, onder meer te Myra, en wijdde zij zich aan de prediking.
Haar levensverhaal in de Acta eindigt dan met de woorden:

Ze kwam te weten dat Tamyris was gestorven, maar dat haar moeder nog leefde. En toen ze haar moeder had uitgenodigd, zei ze tegen haar: 'Theokleia, moeder, kun je geloven dat er een Heer in de hemel leeft? Want indien het geld is waarnaar je hart uitgaat, de Heer zal het je door middel van mij geven. Indien het een kind is waarnaar je verlangt: Zie ik sta voor je!' Toen ze dat betuigd had ging ze naar Seleucië. Ze heeft velen met het woord van God verlicht. Daarna is ze ontslapen in een zoete slaap.
^{(Handelingen van Paulus en Tekla 43)}

Martelares

Tekla werd vanaf het begin niet alleen als vrouwelijke apostel en maagd vereerd, maar vooral als martelares.
Het Roomse Martelaarsboek herdenkt haar op 23 september:

Te Iconië in Lycaonië de heilige maagd Tekla, martelares. Zij werd door de heilige apostel Paulus tot het geloof gebracht, heeft onder keizer Nero om haar belijdenis van Christus de straf van vuur en wilde dieren met moed doorstaan, moest ter onderrichting van velen zeer veel strijd verduren, kwam daarna te Seleucië en is in vrede gestorven. De heilige vaders hebben haar ten zeerste geprezen.

Sinds 1969 is zij geschrapt van de heiligencanon, maar desondanks blijft haar hoofd bewaard in Milaan, een arm in Barcelona en bevinden andere relieken zich in Chartres, Bologna, Keulen en Tarragona.

Este

Het hierboven afgebeelde retabel is een van Tiepolo's grootste religieuze werken.
Het monumentale altaarstuk bevindt zich in de apsis van de aan Tekla gewijde kathedraal van Este, in de buurt van Padua.
Het schilderij dat in 1758 in opdracht werd gemaakt en op eerste kerstdag 1759 werd geïnstalleerd, herdenkt de verwoestende plaag van 1630 met de inwoners van Este die baden om de voorspraak van Tekla.
Zij wordt tussen de slachtoffers getoond.
Dit buitengewone schilderij wordt door de meeste critici erkend als Tiepolo's meesterwerk onder zijn werken met een religieus thema.
Het laat het gebed zien van Tekla, ook patroonheilige van Este, die het lijden en de zorgen van de stad op zich nam en God de Vader aanriep voor bevrijding van de pest.
De epidemie was uitgebroken in Este in 1630-1631 en het schijnt dat in Este meer dan 3400 mensen zijn overleden op een bevolking van ongeveer 14 duizend inwoners.
God de Vader, in de hemel omringd door zijn engelen, verdrijft met zijn kracht de schaduw van dood en kwaad, weergegeven in de donkere figuur die zich naar linksonder beweegt.
Op de achtergrond is de stad Este afgebeeld met enkele van zijn monumenten, de kathedraal, de klokkentoren, het Palazzo del Principe op de heuvel, het Carrarese-kasteel, de Torre di Porta vecchia.
De verdrijving van de plaag door de heilzame werking van de Vader lijkt het landschap meer helderheid te geven.

In het onderste deel van het schilderij verschijnt Tekla.
Ze wordt niet afgebeeld in een triomfantelijke houding maar in nederig gebed met haar handen samengevouwen en haar ogen gericht op de Vader.
In haar buurt zijn er enkele personages die de pijn laten zien die de stad door de pestepidemie heeft veroorzaakt: een klein meisje huilt om haar overleden moeder, de wanhoop van een man met zijn hoofd in zijn handen, de angst van een ander personage dat zichzelf moet beschermen legt zijn hand voor zijn mond en neus.

Ontwerp

Hier is het ontwerp afgebeeld dat Tiepolo maakte voor het altaarstuk.
Er is een opmerkelijk verschil te constateren tussen ontwerp en uiteindelijk resultaat.
De figuur rechts die zijn mond bedekt tegen de stank en op het punt staat het lichaam van de moeder te verwijderen, is gebaseerd op oudere werken van andere schilders.
Maar Tiepolo wijkt daarvan af in zijn suggestie van een donkere man, een man dus van Afrikaanse afkomst.
De gevaarlijke taak van het aanraken van door de pest getroffen lichamen werd vaak opgedrongen aan bevrijde of tot slaaf gemaakte Afrikaanse en Turkse mannen.
Tiepolo koos er echter voor - uit eigen beweging of in opdracht? - om deze figuur niet in zijn definitieve compositie op te nemen.

Giovanni Battista Tiepolo (1696-1770)
Santa Tecla libera la città di Este dalla peste (1758-59)
Olieverfontwerp op doek, 81 x 45 cm
New York - MET

Santa Tecla che prega l’Eterno Padre (1758-59)
Olieverf op doek, 684 x 394 cm
Este - Dom