Paul Verheijen

PAOLO UCCELLO

Georgius de Grote van Cappadocië

Overgangswerk

Dit schilderij van Paolo Uccelli beeldt de ridder Sint-Joris af terwijl hij de angstaanjagende draak vanaf zijn paard doorboort.
De achtergrond bestaat uit de grot waar de draak zijn hol heeft en een sereen landschap met een wervelwind van wolken boven Sint-Joris, die zijn krijgerskracht symboliseert.
De cycloon achter hem bestaat uit een draaikolk van wolken.
De grond bestaat uit vierhoekige heggen die zijn ontworpen volgens de regels van het lineaire centrische perspectief, waarvan Paolo Uccello een van de eerste meesters was.
Ondanks de strengheid van de constructie, geeft de opstelling van de hoofdrolspelers geen overtuigend idee van diepte, omdat ze eenvoudig naast de achtergrond worden geplaatst, zozeer zelfs dat ze geen schaduwen op de grond werpen.

De prinses lijkt met haar lange ledematen ontleend te zijn aan de laatgotische cultuur, waardoor dit doek een overgangswerk is tussen de renaissance en de gotische cultuur, waar enkele innovatieve elementen aanwezig zijn, maar andere ontbreken.
Misschien ligt het aan een schilderijtje dat ik ooit in Londen zag en dat me nogal is bijgebleven, omdat de afgebeelde prinses een woeste draak verveeld aan een riempje vasthoudt alsof ze wacht tot haar chihuahua klaar is met poepen, en niet zojuist van een gruwelijke dood-door-draak is gered door Joris, die naast haar nog steeds staat te zwoegen om dat monster te bedwingen. Maar sindsdien valt het me op dat als je een vrouw in een schilderij ziet met een draak, die vrouw er opvallend vaak nogal blasé uitziet.
(Wieteke van Zeil in De Volkskrant 5 februari 2022)
In feite is er geen gebrek aan sprookjesachtige of tegenstrijdige uitbeeldingen, zoals de extravagante draak en de zeer dunne speer, die in werkelijkheid uiterst fragiel zou zijn.

Doek

Er zijn nog twee andere werken van Paolo Uccello met dit onderwerp van vergelijkbare grootte.
Het oudste bevindt zich in de National Gallery of Victoria in Melbourne (afbeelding links)
Het schilderij dat bewaard wordt in het Jacquemart-André Museum in Parijs (afbeelding rechts), dateert uit een iets latere periode en heeft wél enkele nieuwigheden zoals een vleugje schaduw op de grond, terwijl de weergave van de figuren nog schematisch blijft.

Hoewel bekend is dat het gebruik van canvas als drager voor schilderijen tegen het einde van de vijftiende eeuw populair werd in Venetië, lijkt het erop dat de eerste voorbeelden van schilderen op canvas Florentijns zijn.
Het hier besproken schilderij uit Londen is een van de oudst bekende voorbeelden van olieverf op doek dat bewaard is gebleven.
Paolo Uccello (Paolo di Dono) (1397-1475)
San Giorgio e il drago (±1460)
Olieverf op doek, 57 x 73 cm
Londen - National Gallery
2016 Paul Verheijen / Nijmegen