Paul Verheijen

DE GEBROEDERS VAN LYMBORCH

Catharina van Alexandrië in Les Belles Heures

In het zogenaamde verluchtingsprogramma van het getijdenboek Les Belles Heures de Jean de Berry is het beeldverhaal opgenomen van de heilige Catharina van Alexandrië dat gebaseerd is op de Legenda Aurea.
De gebruikte Latijnse teksten in het onderschrift bij de elf miniaturen gaan ook terug op dit werk.

De 11 miniaturen

01 - Folium 15 recto

Catharina in haar studievertrek.

02 - Folium 15 verso

Catharina weigert om de afgodbeelden te aanbidden.
Op deze manier gaat ze in tegen het uitdrukkelijke bevel van keizer Maxentius die naar zijn raadgevers kijkt.

03 - Folium 16 recto

Catharina weet de geleerden van Maxentius te overtuigen.
Zij bekeren bekeren zich daarop.
Maxentius veroordeelt hen tot de vuurdood, waarbij God uit de hemel toekijkt.

04 - Folium 16 verso

Catharina wordt in de gevangenis geworpen.

05 - Folium 17 recto

Catharina wordt aan een zuil vastgebonden om haar te geselen.
Deze miniatuur zou volgens de Legenda Aurea voor de vorige moeten komen.
Catharina werd eerst gegeseld met schorpioenen en daarna opgesloten in de kerker.
Wat gedurfd oogt, is de weergave van het sterk benadrukte onderlichaam van Catharina.
De heilige lijkt welhaast zwanger te zijn, hetgeen volgens de Legenda Aurea echter zeker niet aan de orde kan zijn.
Neen, de broertjes houden zich in hun uitbeelding aan het rond 1400 heersende schoonheidsideaal.
Outstanding vrouwen hebben dan een geprononceerde buik.

06 - Folium 17 verso

Keizerin Faustina gaat Catharina bezoeken in de gevangenis.
Samen met Porphyrius, kapitein van de keizerlijke wacht, is ze getuige van de verzorging van Catharina door engelen, waarop zij zich beiden bekeren.

07 - Folium 18 recto

De keizer kijkt toe hoe zijn vrouw onthoofd wordt omwille van haar bekering.
Ook deze miniatuur zit op de verkeerde plaats.
Faustina bekeert zich na de vernietiging van het rad.

08 - Folium 18 verso

Engelen vernietigen het rad waarop Catharina moest ter dood gebracht worden.
De beulen hebben ook klauwhamers bij zich.
Maar in plaats van Catharina vallen haar beulen ten prooi aan het rad.
We zien twee wielen in plaats van de vier die in de Legenda Aurea vermeld worden.
Twee beulen zijn, hevig bloedend, volledig verstrikt geraakt.
De derde beul wordt van het rad afgeworpen.
De gebroeders Van Lymborch geven hem weer in een voor die tijd gedurfd verkort perspectief.

09 - Folium 19 recto

De keizer kijkt toe bij de terechtstelling van Porphyrius en zijn soldaten.
Zij hadden zich ook tot het christendom bekeerd en Porphyrius had tegen de wil van de keizer het lichaam van Faustina begraven.

10 - Folium 19 verso

Uiteindelijk wordt ook Catharina onthoofd op bevel van Maxentius.

11 - Folium 20 recto

Engelen brengen het stoffelijk overschot van Catharina naar de top van de berg Sinaï.
Pelgrims zijn al op weg om bij haar relieken te bidden.

Herman, Paul en Johan van Lymborch
Getijdenboek Les Belles Heures van Jean de France, hertog van Berry (circa 1405-09)
Folium 15 recto t/m Folium 20 recto
23,8 x 17 cm
New York - MET (The Cloister Collection)
2016 Paul Verheijen / Nijmegen