Roomse Martelaarsboek - Legenda Aurea - Mystieke trouwring- Attributen - Heilige maagd en noodhelpster |
||
Roomse MartelaarsboekSchrijft voor 25 november:Te Alexandrië de heilige maagd en martelares Catharina. Zij werd om het belijden van het christelijk geloof te Alexandrië onder keizer Maximinus in de kerker geworpen; naderhand zeer lang gegeseld met schorpioenen en uiteindelijk onderging zij de marteldood door onthoofding. Haar lichaam werd op wonderbare wijze door engelen naar de berg Sinaï overgebracht en wordt aldaar onder drukke toeloop van christenen godvruchtig vereerd.Catharina van Alexandrië was volgens verschillende legendes een begaafde en ontwikkelde, Egyptische koningsdochter (Ekatarina, Aeikatarine = altijd reine). De legendes hebben geen enkele betrouwbare grond, of het moet zijn een pas laat aanwijsbare verering, die weer teruggaat op een Griekse, legendarische, in de 8e eeuw in het Latijn vertaalde Passio uit de 6e/7e eeuw. In de 10e eeuw bleken haar relieken te rusten in het al veel oudere Sinaïklooster in de Negev-woestijn dat haar naam draagt. In Rome, bij de San Lorenzo al Verano, bevindt zich een fresco uit het midden van de 8e eeuw, met daarop de heilige onder de naam Sancta Ecaterina. De opeenstapeling van de wonderbaarlijke middeleeuwse legendes hebben ertoe geleid dat Catharina na Maria een van de meest vereerde heilige vrouwen werd. Talloze malen is ze afgebeeld - bijvoorbeeld op altaarretabels - temidden van andere heiligen of op werken die alleen aan haar gewijd zijn. Hieronder staat haar legendarische leven samengevat zoals beschreven in de 202 paragrafen van hoofdstuk 168 van de Legenda Aurea. |
||
Legenda AureaCatharina, dochter van koning Costus, was opgeleid in alle vrije kunsten.De keizer * vaardigde een wet uit die iedereen verplichtte de afgodsbeelden te aanbidden. Hierop ging Catharina naar de keizer om hem op zijn fout te wijzen en hem de ware God van de christenen te openbaren. In de discussie die ontstond, wist de keizer niets in te brengen en hij was vol bewondering voor haar weijsheid en lichamelijke schoonheid. Heimelijk liet hij een brief uitgaan waarin hij vijftig taalgeleerden en redekunstenaars van over de hele wereld opdroeg met spoed naar het hof in Alexandrië te komen onder de belofte dat zij rijkelijk beloond zouden worden als ze Catherina de baas zouden zijn. Maar tot zijn ontzetting werden zijn geleerden door Catharina overtuigd en bekeerden ze zich tot het christendom. De keizer liet ze alle vijftig midden in de stad verbranden, maar hun haar en hun kleren bleven miraculeus ongedeerd. De keizer wilde Catharina daarna tot tweede vrouw nemen en een beeld voor haar opstellen midden in de stad zodat iedereen haar als godin zou kunnen aanbidden. Maar Catharina weigerde, omdat zij de bruid van Christus wilde zijn. De keizer liet Catharina met schorpioenen geselen en in een duistere kerker opsluiten. Hij beval dat ze twaalf dagen geen eten en drinken mocht krijgen. Toen de koning * op reis ging, kreeg Catharina hulp van Christus die gedurende deze dagen een wite duif uit de hemel zond die haar verkwikte met hemels voedsel. In de kerker kreeg Catharina midden in een nacht bezoek van de koningin en legeroverste Porphyrius, die er getuige van waren dat Catharina's wonden door engelen werden gezalfd. Na een lang gesprek bekeerde zij de koningin. Ook Porphyrius nam samen met tweehonderd soldaten het geloof aan. Toen de koning van zijn reis terug kwam, liet hij de bewakers folteren, omdat hij dacht dat zij Catharina heimelijk hadden gevoed. Vol woede tegenover Catharina liet hij vier raderen bouwen, bezet met ijzeren zagen en vlijmscherpe pinnen, waarvan twee wielen in de ene richting draaiden en de andere twee in de tegenovergestelde richting. Met dit foltertuig wilde hij Catharina laten verscheuren, maar die bad tot Christus. Een engel sloeg de molen met zoveel kracht kapot dat daarbij vierduizend heidenen het leven lieten. De koningin die dit vanuit het paleis zag gebeuren, was nu helemaal overtuigd en schold haar man uit voor zijn wreedheid, waarop de koning opdracht gaf haar borsten af te rukken en haar te onthoofden. Porphyrius begroef haar lijk. De volgende dag bekende Porphyrius en zijn medesoldaten aan de tiran * dat ook zij christen geworden waren. De keizer liet ze allen onthoofden en hun lichamen voor de honden werpen. Vervolgens liet hij Catharina bij zich roepen en zei tegen haar: 'Ook al hebt u door uw toverkunsten de dood van de koningin op uw geweten, toch zult u, als u uw verstand teruggekregen hebt, de voornaamste zijn in mijn paleis. Vandaag zult u daarom of aan de goden offers opdragen of uw hoofd verliezen.' Zij antwoordde: 'Doe wat u van plan was, wat het ook is. U zult me bereid vinden alles te verdragen.' Ze werd gevonnist en er werd opdracht gegeven haar te onthoofden. Nadat ze naar de plaats van terechtstelling was weggeleid, sloeg ze haar ogen ten hemel en bad: 'O hoop en heil van uw gelovigen, o eer en roem van de maagden, Jezus, goede koning, ik smeek U: verleen aan ieder die mijn marteldood gedenkt of mij aanroept in het uur van zijn dood of in welke nood dan ook, goedgunstig wat hij vraagt.' En er klonk een stem die tot haar sprak: 'Kom, mijn geliefde, mijn schone. Zie, de poort van de hemel staat voor u open. En aan hen die uw marteldood vieren, beloof Ik de bescherming uit de hemel waarom zij vragen.' Daarna, toen ze onthoofd was, vloeide er melk in plaats van bloed uit haar lichaam. Engelen namen haar lichaam op, brachten het vandaar over een afstand van meer dan twintig dagreizen naar de berg Sinaï en gaven het daar een waardige begrafenis. Uit haar gebeente stroomt zonder ophouden olie, die de ledematen geneest van allen die verlamd zijn. Zij stierf de marteldood onder de tiran Maxentius of Maximinus, die zijn regering begon omstreeks het jaar des Heren 310.Catharina behoort door deze laatste bijzondere gave tot de groep heiligen die myrobliet worden genoemd. Het merendeel van haar relikwieën wordt nog steeds in een marmeren kist van het Catharinaklooster op deze berg bewaard. * De Voragine schrijft dat het waarschijnlijk gaat om Maximinus en betitelt hem nogal verwarrend met de titels cesar, imperator, rex, keizer, tiran, koning; dat zou dan Maximinus II Daia zijn, (onder)keizer in het oosten van 305-313 |
||
Mystieke huwelijkAndere legendes beschrijven nog het mystieke huwelijk met de trouwring van Catharina met Christus. Dit verhaal geeft met name de intensiteit en de liefde aan die er tussen God en een mens(enziel) kan bestaan, zoals mystieke bijbeluitleggers dat ook zien in het Hooglied. In de beeldende kunst is dit een geliefd thema geworden, aanvankelijk alleen in de oosterse kerk, maar later ook - vanaf halverwege de vijftiende eeuw - in de westerse.In een droom voerde een oude kluizenaar Catharina naar een heiligdom dat gelegen was op de top van een hoog gebergte. Toen ze de poort bereikten, kwam hun een stoet van in het wit geklede engelen tegemoet met kransen van witte lelies in hun handen. Catharina was zo beduusd dat ze zich op de grond neerwierp, maar een engel sprak tot haar: 'Sta op, lieve zuster Catharina, en kom binnen.' Ze brachten haar naar een binnenplaats, waar een tweede stoet van engelen stond, nu gekleed in purper, die kransen van rode rozen op het hoofd droegen. Weer wierp Catharina zich ter aarde, maar ook zij zeiden: 'Sta op, lieve zuster Catharina, want het heeft de koning der glorie behaagd u met eerbetoon te overladen.' Nu brachten zij Catharina in een centrale ruimte, waar Maria stond met om haar heen een gezelschap van engelen, heiligen en martelaren. Zij namen Catharina bij de hand en stelden haar voor aan Maria die haar verwelkomde, haar bij de hand nam en haar bracht voor Christus met de woorden: 'U, mijn zegenrijke koning en zoon, zij eer, vreugde en heerlijkheid. Zie, ik plaats hier in uw aanwezigheid uw dienares Catharina; zij heeft uit liefde voor u van alle aardse zaken afstand gedaan.' Maar Christus wendde zijn gelaat af en weigerde haar met de woorden: 'Ze is niet geschikt genoeg voor mij, en ook niet mooi genoeg.' Dan wordt Catharina wakker met een gevoel van groot verdriet, en ze huilde tot het krieken van de morgen. Toen liet ze de kluizenaar bij zich komen en vertelde wat ze allemaal in haar droom had gezien, en riep: 'Wat moet ik doen om mijn hemelse bruidegom waardig te zijn?' De kluizenaar bemerkte dat Catharina nog verbleef in de duisternis van het heidendom en leidde haar daarom binnen in het christelijk geloof. Toen diende hij haar het doopsel toe, en met haar samen ook haar moeder Sabellina. Toen ze die nacht op bed lag, verscheen haar Maria opnieuw, nu in gezelschap van haar Zoon, plus nog een hele stoet van engelen en heiligen. En opnieuw stelde Maria Catharina voor aan Christus met de woorden: 'Nu is ze gedoopt, en ik zelf heb mij aangeboden als haar meter.' Op dat moment glimlachte Christus haar toe, strekte zijn hand naar haar uit, sprak een trouwbelofte uit en stak haar een ring aan de vinger. Bij het ontwaken herinnerde Catharina zich wat zij gedroomd had, en zie, ze droeg een ring aan haar vinger. Vanaf dat moment beschouwde ze zichzelf als de echtgenote van Christus en verachtte ze de wereld en alle decorum die bij aardse koninklijke waardigheid hoort. Met haar gedachten was ze steeds bij de dag dat zij met haar hemelse Heer en Echtgenoot volkomen verenigd zou zijn. |
||
Attributen
|
||
Heilige maagd en noodhelpsterDe heilige Catharina van Alexandrië wordt vanwege dezelfde voornaam soms verward met een andere heilige die zo'n duizend jaar later leefde. Ter onderscheid wordt deze daarom op deze website aangeduid met een 'e' en zonder 'h' als Caterina van Siena.Catharina van Alexandrië is een van de drie heilige maagden en een van de veertien noodhelpers. Hun levensverhalen zijn historisch zo volstrekt onbetrouwbaar dat zij in 1969 van de heiligenkalender zijn geschrapt, een lot dat ze delen met vele andere legendarische volksheiligen. |
||
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |