VIVARINI

Bologna triptiek

Familie

Vivarini is de achternaam van een schildersfamilie uit Murano (Venetië), die in de 15e eeuw aldaar en omgeving een grote hoeveelheid werk produceerde.
Vermoedelijk behoorden tot deze familie:

Antonio Vivarini (Antonio van Murano) (actief tussen ±1440 en 1480)
Joannes de Alemania (Quirizio di Giovanni van Murano) (actief tussen ±1460 en 1478)
Bartolomeo Vivarini (±1432-±1499)
Luigi of Alvise Vivarini (1442/1453–1503/1505)

Vivarino betekent in het Italiaans 'distelvink' en soms vinden we die als handtekening op een werk.

De hier afgebeelde drie panelen vormden waarschijnlijk oorspronkelijk een triptiek voor de San Giacomokerk in Bologna.

Op het linkerpaneel zien we links Petronius van Bologna en rechts Jakobus Maior.
De Madonna met Kind was mogelijk het middenpaneel.
Op het rechterpaneel zijn Johannes de Doper en Lodewijk van Toulouse afgebeeld.

De panelen bevinden zich tegenwoordig in verschillende musea.

Madonna met Kind

Het mogelijke middenpaneel past binnen een reeks Madonna's die tussen 1440 en 1450 door Antonio Vivarini zijn gemaakt en die het midden hielden tussen de Byzantijnse invloed en nieuwe stilistische trends uit Midden-Italië, en met name die uit Florence in de eerste helft van de vijftiende eeuw.
De Madonna wordt niet op de Byzanthijns gebruikelijke frontale manier afgebeeld, maar in een driekwart houding, terwijl ze haar hoofd voorzichtig naar voren buigt en ze het zegenende Kind vasthoudt.
De gouden achtergrond, die bij een achttiende-eeuwse restauratie flink werd bijgewerkt, geeft het paneel een onwerkelijke sfeer.

Petronius van Bologna

Petronius, nauw verbonden met de stad Bologna, was Romein van geboorte en werd op jeugdige leeftijd christen.
Hij is de gelijknamige zoon van een prefect Petronius, van wie men aanneemt dat hij in Gallië woonde.
Na uitnemende studies reist hij naar Palestina om de heilige plaatsen te bezoeken en er de woestijnvaders te ontmoeten.
In 430 is hij terug in Rome.
Coelestinus I (paus van 422-432; feestdag 27 juli) benoemt hem tegen zijn zin tot bisschop van Bologna.
Daar aangekomen begint hij energiek aan het herstel van de stad en de ondersteuning van de bevolking, geteisterd als ze waren door de invallen van Alarik, zo'n twintig jaar daarvoor.
Petronius liet daar verschillende kerken bouwen of herbouwen waarvan hij wilde dat deze leken op die van Jeruzalem.
Hij voorziet ze verder van de nodige relieken.
De voortdurend sluimerende opvattingen van de arianen probeert hij op te ruimen en het schijnt dat hij hen uit Bologna wist te verdrijven.

Een fictieve Vita uit de middeleeuwen vergrootte zijn populariteit.
Zijn relieken werden herontdekt in 1141 en zeventig jaar later bouwden de Bolognezen de San Petronio ter ere van hun patroonheilige.
Zijn kerkelijke feestdag is op 4 oktober omdat hij door kennis, wonderen en heiligheid uitscheen volgens het Roomse Martelaarsboek op die dag.

Petronius wordt - zoals ook door Vivarini hier - vrijwel altijd afgebeeld als bisschop met een model van Bologna in zijn hand en samen met een of meer andere heiligen.

Antonio & Bartolomeo Vivirani
Bologna triptiek (±1463)
Tempera en goud op populierhouten panelen

Petronius en Jakobus (linkerpaneel)
Parijs - Louvre
Madonna met Kind (middenpaneel)
Venetië - Gallerie dell'Accademia
Johannes de Doper en Lodewijk van Toulouse (rechterpaneel)
Avignon - Musée du Petit Palais