PETER ZUMTHOR
Bruder Klaus Kapel
Broeder Klaus / Nicolaas van Flüe
De Zwitserse analfabete boer Nikolaus Löwenbrugger (1417-1487) is getrouwd en vader. De verschillende bronnen spreken over twee tot tien kinderen. Als hij vijftig is, verlaat hij vrouw en kinderen. Hij wordt eerst pelgrim en daarna kluizenaar, levend tussen de gemsen en steenbokken. Zijn vrouw vindt het prima. Zijn enige voeding bestaat uit de heilige hostie.
In deze eenzaamheid en verbonden met de natuur krijgt hij bezoek van een ridder. Het blijkt de duivel te zijn die hem vervolgens in een doornenstruik gooit. Verder heeft hij schrikwekkende visioenen die voor hem verklaren waarom hij een woest uiterlijk heeft. Deze visioenen dicteerde hij aan zijn volgelingen die ze te boek hebben gesteld. Precies op zijn zeventigste verjaardag (21 maart) overlijdt hij. Als Broeder Klaus of als Nikolaus von Flüe wordt hij al snel vereerd als een van de laatste mystici uit de late middeleeuwen. Vele studies en biografieën zijn over hem verschenen, waaronder:
|
Peter ZumthorHet idee om ter ere van deze patroonheilige van de Katholische Landvolkbewegung een kapel op te richten op zijn land in Wachendorf heeft boer Hermann-Josef Scheidtweiler al lang. In de krant heeft hij gelezen over de Zwitserse sterarchitect Peter Zumthor die uit 160 mededingers was verkozen om het Dioscesaan Museum Kolumba in Keulen te ontwerpen. Rond 1998 schrijven Scheidtweiler en zijn vrouw Trudel aan Zumthor een brief met het verzoek een kapel te ontwerpen gewijd aan Broeder Klaus. Zumthor antwoordt dat hij zeer veel opdrachten heeft, weinig tijd en dat zijn honorarium zeer hoog is. Bovendien past zijn moderne stijl niet bij een veldkapel in de Eifel. Maar Broeder Klaus was ook Zwitser én de lievelingsheilige van zijn moeder. Kortom: Zumthor aanvaardt de opdracht. |
Het ontwerp
Pas ruim na de toezegging van Zumthor werd met de bouw begonnen in 2005. Allereerst werd een soort tent gebouwd van ruim honderd aan elkaar vastgesjorde sparrenstammen. Met een kraan werden de stammen in de juiste positie gebracht. Met behulp van zware balken werd het zelfgemengde beton tegen de stammen aangedrukt. Het is een traditionele 'stamptechniek' uit de Eifel, waarbij relatief weinig arbeiders vereist zijn. Het lukte Scheidtweiler, zijn zoons en enkele onbezoldigde helpers na ruim drie weken de geplande hoogte te bereiken. Een koolvuur in het midden van het bouwwerk zorgde ervoor dat de bekisting van de sparstammen later makkelijker was te verwijderen.
Het loonde de moeite. Het interieur van de kapel is verrassend totaal anders dan en minstens zo spectaculair geworden als het exterieur. Een driehoekige opening leidt de bezoeker in de kapel. De ingang is licht gedraaid, zodat je pas na enkele stappen een blik naar binnen kunt werpen. Het eerste vuur heeft de ruimte tussen de stammen verkoold, een volgend vuur heeft de hele binnenruimte in eerste instantie zwart geblakerd. Om onbekende reden is dit zwart helaas later aangesmeerd met specie. 
Door talrijke gaten gevuld met mondgeblazen glas valt het licht naar binnen, evenals van boven. Sta je precies in het midden, dan zie je de hemel. Als de zon naar binnen schijnt, glanzen de zwarte wanden. Maar ook neerslag valt erdoor naar binnen. Het ruikt naar roet en vochtige warmte. De vier elementen vuur, water, aarde, lucht worden hier verenigd. Net als Broeder Klaus moet de bezoeker zich verbonden weten met de natuur. Aan de wand bevindt zich een wiel van messing dat overeenkomt met het Radbild, een meditatieteken dat Broeder Klaus in zijn kluis had. Op de vloer, een mengsel van lood en tin dat refereert aan Bleiberg-Stadt Mechernich, staat een zuil met Broeder Klaus in bronzen halffiguur, gemaakt door de Zwitserse beeldhouwer Hans Josephsohn (1920-2012). Hierin bevindt zich ook een relikwie van de heilige. Het is vreedzaam hier binnen. Scheidtweiler vergelijkt het met de moederschoot: donker, geborgen en een aangrijpende sfeer die niet alleen Zumthor-leerlingen in extase brengt. |
Fan en gelovigeDe meer dan tien meter hoge kapel van ruw beton staat op het land als een vijfhoekige monoliet, tronend op een grasbegroeide akker. Het boerenechtpaar gelooft met de kapel een tijdszenuw geraakt te hebben. Mensen zoeken naar spiritualiteit en de zin van het leven. Zij hebben het bij de bouw op het land al gevonden, tussen de modder, het zweet en de boterhammen.Zumthor bracht uiteindelijk alleen de onkosten van zijn bureau bij het echtpaar in rekening. De kapel werd een van zijn lievelingsprojecten. Als tegenprestatie bedong hij dat hij bij het echtpaar mocht overnachten, omdat hij geen zin had in het onpersoonlijke Intercontinental Hotel te slapen, als hij in Keulen moest zijn voor het gelijktijdige Kolumba-project. Architecten en hun leerlingen, fans van Zumthor bezoeken vanuit alle werelddelen al fotograferend (verboden!) de kapel en ook gelovigen steken een kaarsje op. In principe is de kapel immers gebouwd ter ere van een Zwitserse heilige. Een kleine medaillon in de buitenmuur meldt dit: Kapelle gebaut zum Lobe Gottes und der Erde eingesegnet im Mai 2007 gewidmet dem heiligen Bruder Klaus, 1417-1487 Friedesstifter, Mystiker und Einsiedler in den Schweizer BergenEn zo is de Bruder Klaus kapel van Peter Zumthor een plaats van geloof en architectuur geworden. |
|
Peter Zumthor (1943)
Bruder-Klaus Veldkapel Mechernich-Wachendorf (Voreifel) (2005-2007) |