GIOVANNI BELLINI

Madonna met slapend Kind

Een 'vooraf-pietà'

Maria aanbidt met gevouwen handen het Christuskind dat ligt te slapen. Zijn slaap en de geconcentreerde blik van de moeder zinspelen op Jezus' latere dood. We kunnen het als een prelude op een Pietà zien. Van dit thema zijn van de hand van Giovanni Bellini vier werken bewaard gebleven.

Er bestaat discussie over de datering van de sterk op elkaar gelijkende schilderijen B en C en dus ook over de vraag welk werk beschouwd moet worden als een replica.
Het schilderij in Verona (afbeelding C) heeft meer nauwkeurige vormen en de kleuren zijn levendiger dan het werk in de Sorlini-collectie (afbeelding B).
Geopperd is ook dat de werken B en C allebei een replica zijn van een ouder verloren gegaan werk van Bellini.

Aan werk D - ook bekend onder de titel Madonna del prato, 'Madonna van de weide' - is goed te zien hoe Bellini het thema verder heeft uitgewerkt. Lag het Christuskind op A, B en C nog te slapen op een marmeren balustrade (de sarcofaag van zijn graf?) en met hoofd en schouders op een hoog kussen, op D slaapt het kind op de schoot van zijn moeder Maria. De verwijzing naar de Pietà wordt op dat werk onmiskenbaar. Opmerkelijke zijn de pelikaan en de raaf in het landschap.
In de Physiologus, een Griekse collectie van gemoraliseerde dierenverhalen uit de 3e/4e-eeuw, staat dat de pelikaan zijn kroost, dat hij zelf heeft gedood, met zijn eigen bloed weer tot leven wekt. Hierop voortbordurend verwijst de pelikaan in de christelijke iconografie naar Gods zoon die zijn leven gaf voor de mensheid.

Lente

Giovanni Bellini was een van de eerste Italiaanse schilders die natuurlijke omgevingen gebruikte om de betekenis van zijn schilderijen te versterken.
De stille Maagd contrasteert met de achtergrond, waar de verschillende vormen van de wolken de indruk wekken van wisselvallig weer.
De helderheid van het licht, dat een bleke gloed geeft, suggereert dat het lente is.
De achtergrond roept daarmee ook hoop op: de lente is een tijd van vernieuwing in de natuur en van Pasen.

Jacopo, Giovanni en Gentile

Giorgio Vasari behandelt in deel twee van zijn Vite de drie Bellini's uit Venetië tesamen in een hoofdstuk.
Vader Jacopo (circa 1400-1470) onderwees zijn beide zonen Giovanni en Gentile (circa 1429-1507) in de grondbeginselen van het tekenen.
Het duurde echter niet lang of beiden waren hun vader een heel eind voorbijgestreefd, hetgeen deze laatste zeer verheugde: voortdurend moedigde hij hen aan, waarmee hij te kennen gaf dat het zijn wens was dat Giovanni hém zou overtreffen, en vervolgens Gentile hen beiden.
Over Jacopo heeft Vasari niet veel te vertellen 'aangezien zijn werken vergeleken met die van zijn zoons weinig uitzonderlijk waren.'

Giovanni Bellini (1426/30? - 1516)
Maria in adoratie voor het slapend Christuskind

Afbeelding A: tempera op paneel, 72 x 46 cm (circa 1460)
New York - MET

Afbeelding B: olieverf op paneel, 79 x 60 cm (1470-75)
Carzago di Calvagese della Riviera, Fondazione Sorlini

Afbeelding C: tempera op paneel, 77 x 57 cm (1475-80)
Verona - Museo di Castelvecchio

Afbeelding D: olieverf van paneel overgebracht op synthetisch paneel, 67 x 85 cm (circa 1505)
Londen - National Gallery