PIETER BRUEGHEL SR.
De zeven (on)deugden
BeeldtaalPieter Brueghel sr. beeldde de de zeventallen deugden en ondeugden uit in kopergravures.De reeks hoofdzonden past helemaal in de beeldtaal van Jheronimus Bosch: buitenaardse wezens, uitzinnige gedragingen, spookachtige sfeer, groteske bewegingen, excentrieke huisjes. De zonde druipt van het beeld. Elke zonde wordt – hoe kan ’t anders? – door een vrouwspersoon vertolkt. De naakte ‘Ontucht’ laat zich de bepotelingen van een glibberig, schurftig reptiel welgevallen. Een ander gedrocht biedt haar een karaf wijn aan want de wellust is verbonden met de gulzigheid. Al dat gekonkelfoes loopt niet goed af, lijken de prenten te zeggen. De zeven deugden, die enkele jaren later worden geprint lijken een meer protestantse inslag te hebben, veel minder dat opgestoken vingertje ‘Foei!’. Ook het schrikbeeld à la Bosch is verdwenen. De deugden eindigen met een afbeelding van Christus in de Limbus, de ondeugden met het Laatste Oordeel over de verdoemden. |
DE ZEVEN DEUGDEN
Prudentia - VoorzichtigheidSI PRUDENS ESSE CUPIS IN FUTURUM PROSPECTUM IN OSTENDE ETQUAE POSSUNT CONTINGERE ANIMO TUO CUNCTA PROPONE [Wilt gij voorzichtig zijn, houdt dan de toekomst voor ogen en houdt alles wat gebeuren kan in gedachten] 
Iustitia - RechtvaardigeidSCOPUS LEGIS EST, AUT UT EU[M] QUE[M] PUNIT EMENDET, AUT POENAEIUS CAETEROS MELIORES REDDET AUT SUBLATIS MALIS CAETERI SECURIORES VIVA[N]T [De wet beoogt degene die ze straft te corrigeren, de anderen door zijn straf beter te maken of door de bestraffing van boosdoeners het leven veiliger te maken voor de anderen] 
Temperantia - GematigdheidVIDENDUM, UT NEC VOLUPTATI DEDITI PRODIGI ET LUXURIOSIAPPAREAMUS, NEC AVARA TENACITATI SORDIDI AUT OBSCURI EXISTAMUS [Wij moeten ervoor zorgen dat we niet verkwistend en wellustig worden door ons over te geven aan zingenot, maar evenmin mogen we ons laag en verachtelijk gedragen uit schraapzucht] 
Fortitudo - MoedANIMUM VINCERE, IRACUNDIAM COHIBERE CAETERAQ[UE] VITIA ET AFFECTUSCOHIBERE VERA FORTITUDO EST [Wij moeten onszelf en onze boosheid beheersen, evenals onze andere gebreken en onze emoties, want daarin ligt de ware kracht] 
Fides - GeloofFIDES MAXIME A NOBIS CONSERVANDA EST PRAECIPUE IN RELIGIONEMQUIA DEUA PRIOR ET POTENTIOR EST QUAM HOMO [We moeten het geloof zorgvuldig bewaren, vooral in het dienen van God, omdat God voor de mens komt en machtiger is] 
Spes - HoopIUCUNDISSIMA EST SPEI PERSUASIO, ET VITAE IMPRIMISNECESSARIA, INTER TOT AERUMNAS PENEQ[UE] INTOLERABILES [Zoet is het vertrouwen dat voortkomt uit hoop, zonder hetwelk we de vele en bijna ondraaglijke tegenslagen van het leven niet zouden kunnen verdragen] 
Caritas - LiefdeSPERES TIBI ACCIDERE QUOD ALTERI ACCIDIT, ITA DEMUM EXCITABERIS AD OPEM FERENDAMSI SUMPSERIS EIUS ANIMUM QUI OPEM TUNC IN MALIS CONSTITUTUS IMPLORAT [Hoop dat u overkomt wat een ander overkomt. Wie zich verplaatst in de ellendige toestand van wie om hulp vraagt, zal zich aangespoord voelen om hulp te bieden] 
Christus in de limbusTOBLITE O PORTE CAPITA VESTEA ATTOLLIMINE FORES SEMPITERNE ET INGREDIETUR REX ILLE GLORIOSUS(Parafrase van Vulgaatvertaling Psalm 23 (24):9) [Heft, poorten, uw hoofden omhoog, en verheft ze, gij aloude ingangen, en deze glorierijke Koning zal binnengaan] 
DE ZEVEN ONDEUGDEN
Avaritia - HebzuchtQUIS METUS, AUT PUDOR EST UNQUAM PROPERANTIS AVARI?Eere beleeftheijt, scaemte, noch godlijck vermaen En siet die scrapende ghierichheijt niet aen 
Desidia - TraagheidSEGNITIES ROBUR FRANGIT, LONGA OCIA NERVOSTraechheijt maeckt machteloos, en verdroocht Die senuwen dat de mensch niewers toe en doocht 
Gula - GulzigheidEBRIETAS EST VITANDA, INGLUVIESQUE CIBORUMSchout dronckenschap, en gulsichlijck eten Want overdaet doet godt en hem selven vergheten 
Invidia - AfgunstINVIDIA HORRENDUM MONSTRUM, SAEVISSIMA PESTISEen onsterffelijcke doot es nijt, en wreede peste Een beest die haer selven eet, met valschen moleste 
Ira - WoedeORA TUMENT IRA, NIGRESCUNT SANGUINE VENAEGramscap doet den mont swillen, en verbittert den moet Sij beroert den gheest, en maeckt swert dat bloet 
Luxuria - WellustLUXURIA ENVERVAT VIRES, EFFOEMINAT ARTUSLuxurije stickt, sij is vol onsuverheden Sij breeckt die Crachten, en sij swackt die leden 
Superbia - HoogmoedNEMO SUPERBUS AMAT SUPEROS, NEC AMATUR AB ILLISHoverdije wordt van godt boven al ghehaet Tsegelhije werdt godt weder van hoverdije versmaet 
Laatste oordeel - De verdoemdenVENITE. BENEDICTI. PATRIS. MEI. IN. REGNUM. AETERNUMITE. MALEDICTI. PATRIS. MEI. IN. IGNEM. SEMPERITERNUM Compt ghij ghebenedijde mijns vaders hier En ghaet ghij vermaledijde in dat eewighe vier |
|
Pieter Brueghel sr. (1526/30-1569)
De zeven (on)deugden (1558-1561) Kopergravures door Hiëronymus Cock (1518-1570), 23 x 30 cm |