CYRILLUS
Patriarch van Alexandrië
Heiligen met de naam CyrillusOp de heiligencanon staan deze heiligen met de naam Cyrillus:
|
StedenrivaliteitDe kerkgeschiedenis is vaak terug te voeren tot een geschiedenis van geloofsdogma's, gepaard gaande met discussies over het ware geloof. Zo werd de theologische discussie over de twee naturen van Jezus Christus in de loop van de kerkgeschiedenis stevig gevoerd. Was hij god of mens of godmens? In de Oosterse kerk is nauwelijks een theoloog te vinden die vanwege zijn leer op dit punt niet is veroordeeld en daarna toch weer gerehabiliteerd. Op de achtergrond speelde zeker een rol de enorme rivaliteit tussen de theologische scholen van Alexandrië en Antiochië. De Alexandrijnen verdiepte zich vooral in geloof en mystiek, de Antiochenen in rede en historie. Beide scholen brachten beroemde kerkleraren voort. Verder vochten Rome en Constantinopel (Byzantium) elkaar de tent uit om het primaatschap. Welke bisschop is de belangrijkste, de eerste?Een van de theologen in de tweenaturen-strijd was Cyrillus van Alexandrië (±376-444), van wie details uit zijn jeugd niet bekend zijn. Hij moet een ongemakkelijk man geweest zijn. Na een ongetwijfeld goede, klassieke opleiding werd hij door zijn ambitieuze en weinig scrupuleuze oom, bisschop Theophilus van Alexandrië, in de clerus opgenomen. Na diens dood wist Cyrillus ondanks weerstanden in het bisdom diens zetel in 412 te bezetten. Hij ving zijn episcopaat aan met problemen. Verering van Theophilus' tegenstander Johannes Chrysostomus die Theophilus had afgezet als patriarch, onderdrukte hij, kerken van andersdenkenden liet hij sluiten en joden die christenen hadden overvallen nam hij hun bezittingen of en verdreef hij uit de stad. Zijn lector Petrus organiseerde een lynchpartij tegen de zeer gerespecteerde, aan de Romeinse religie vasthoudende, filosofe Hypatia. De monnik Nestorius uit Antiochië preekte dat Maria niet de moeder van de God(mens) Jezus was geweest, maar de moeder van een mens, die pas later met de goddelijke natuur verenigd werd. Daarmee kreeg hij het aan de stok met Cyrillus die in de strijd geen enkel middel ongebruikt liet, zoals verdachtmaking en omkoping, mogelijk ingegeven door persoonlijke wraakzucht. |
Concilie van Efeze - TheotokosIn 431 escaleerde het conflict. Cyrillus schreef een brief aan Celestinus (paus van 422-432) waarin hij hem op de hoogte bracht van de in zijn ogen gevaarlijke opvattingen van Nestorius. De paus riep in Rome een synode bijeen die de nieuwe leer van Nestorius veroordeelde. Op straffe van excommunicatie diende Nestorius binnen tien dagen zijn ketterij te herroepen. Maar Theodosius II (Byzantijns keizer van 402-450) die Nestorius als patriarch had benoemd greep in. Hij stelde de veroordeling uit en riep in datzelfde jaar met Pinksteren zelf een algemeen concilie uit te Efeze. Tweehonderd bisschoppen onder leiding van Cyrillus kwamen bijeen. Tegen de regels in opende Cyrillus, die zich als voorzitter opwierp, de kerkvergadering voordat Nestorius en zijn medestanders uit Antiochië gearriveerd waren. Sommige bronnen beweren dat Nestorius tot driemaal toe weigerde te verschijnen. Cyrillus noemde Nestorius de 'heropgestane Egyptische Farao' en 'de nieuwe Judas'. Cyrillus drukte diens excommunicatie door, alsmede de plechtige verklaring dat Maria Theotokos is. Zes dagen later kwamen 41 oosterse bisschoppen alsnog ook bijeen in Efeze. Over dit gezelschap had Johannes, de patriarch van Antiochië de leiding. Op hun beurt excommuniceerden zij Cyrillus. Over Maria spraken zij liever in termen van Christotokos of Antropotokos, Christus-barende of Mens-barende. Beide partijen zochten hulp bij de keizer die daarop zowel Nestorius als Cyrillus liet arresteren, maar Celestinus (paus van 422-432) greep in en bevestigde de veroordeling van Nestorius en keurde Cyrillus' gedrag goed.Cyrillus schreef over dit concilie: Wij waren met ongeveer 200 bisschoppen bijeen. Het volk had van 's morgens tot 's avonds in spanning staan wachten hoe het concilie zou aflopen. Toen men vernam, dat de ongelukkige afgezet was, loofden en prezen allen eenparig het heilig concilie: men bracht glorie aan God, dat de vijand van het geloof ten val gebracht was. Toen wij de kerk verlieten, begeleide men ons met flambouwen naar huis. De gehele stad was geïllumineerd; vrouwen gingen voor ons uit en droegen wierookpannen. Aan hen, de de naam va de Heer lasterden, was Gods macht getoond.Het deelconcilie in Efeze van Cyrillus werd erkend als het derde oecumenische concilie. De scheuring duurde tot 433 toen vrede werd gesloten met Cyrillus. Het Griekse Theotokos betekent letterlijk 'God-barende'. Deze titel drukt uit dat Maria niet enkel de moeder van Jezus van Nazaret was, maar tevens de moeder van God. De term wordt voornamelijk gebruikt in het Oosters christendom. In het Westers christendom spreekt men eerder van Mater Dei, 'Moeder Gods'. Sporadisch wordt ook de titel Deipara, de letterlijke Latijnse vertaling van Theotokos. Het moederschap van Maria wordt in de Katholieke Kerk elk jaar gevierd op 1 januari. |
LofredeIn zijn nagelaten geschriften op exegetisch, dogmatisch en apologetisch terrein treedt Cyrillus naar voren als een uitstekend theoloog, zozeer dat men hem 'Spiegel der Vaders' ging noemen. Zijn preek 'Lofrede op de Theotokos' heeft grote invloed gehad op de latere ontwikkeling van de Maria-verering. In dit verband is het niet zo verwonderlijk dat de legende beweert dat hij van Maria in een visioen had ontmoet. Maar ook Cyrillus' bijdrage aan de mariologie wordt ontsierd door minder fraaie methodes.Desalniettemin herdenkt het Roomse Martelaarsboek hem op 28 januari en op 9 februari als 'een uitmuntend verdediger van het katholieke geloof, vermaard om zijn geleerdheid en heiligheid'. In het Oosten rekent men hem vanaf de 9e eeuw onder de hiërarchen, de grote geestelijke leiders en valt zijn feestdagen op 18 januari en 9 juni. Na de liturgiehervorming in 1969 werd zijn sterfdag 27 juni zijn feestdag. Bovenin dd gravure van Jacques Callot verschijnt Maria aan Cyrillus in een visioen. Zijn tegenstander Nestorius probeert vergeefs uit een diep gat te klimmen, waarin hij door zijn ketterse opvatting over Maria is gevallen. |