SAN CLEMENTE
Cyrillus & Methodius
Apostelen van de SlavenCyrillus & Methodius, twee heilige broers uit een senatoriale familie te Saloniki (Thessalonika), heetten voor zij monnik werden Konstantinos en Michael.De jongste was Konstantinos, die in 826 of 827 geboren werd. Hij studeerde te Byzantium, werd priester gewijd en aangesteld als bibliothecaris van de Hagia Sophia. Michael, geboren rond 815, was bestuurder van een Slavische provincie tot 840, toen hij in Bythinië monnik werd. Beide broers gingen, vertrouwd als zij waren met de Slavische taal, als missionarissen naar Moravië. Daar ontwierp Konstantinos ten behoeve van de verkondiging een fonetisch schrift, de Glagolica, uit een combinatie van het Griekse alfabet en elementen uit oosterse lettertekens, waarbij mogelijk een reeds bestaand, Grieks geheimschrift voor hem uitgangspunt was. Hij schreef in dit alfabet zijn Slavische vertalingen van bijbelse en liturgische teksten. In de 10e eeuw werd dit schrift door een leerling naar hem 'Cyrillisch' genoemd, dat nog steeds door de Russen wordt gebruikt. Een conflict met Beierse bisschoppen, die hen als indringers in hun gebieden beschouwden en hen veroordeelden omdat zij zich niet hielden aan de stelling dat alleen Hebreeuws, Grieks en Latijn liturgische talen waren, waren aanleiding voor de broers om naar Rome te reizen. Daar ontvingen zij de zegen en goedkeuring van bisschop Hadrianus II. Te Rome woonden zij in een Grieks klooster. Daar werd Konstantinos, ziek geworden, monnik en nam de naam Cyrillus aan. Kort daarop stierf hij in 869 en werd hij begraven in de San Clemente, de gedachteniskerk van Clemens, wiens relieken hij en zijn broer naar Rome hadden meegenomen. Methodius werd na de dood van zijn broer tot bisschop gewijd en werd pauselijk legaat voor Moravië. De relieken van Michaël, met zijn monikkennaam Methodius, rusten in de Mariakerk in het Tsjechische Velehrad. Het Roomse Martelaarsboek reserveert drie dagen voor hen. Op 14 februari Cyrillus, op 6 april Methodius en op 7 juli beiden samen. Na de liturgische kalenderhervorming bleef alleen een gezamenlijke herdenking op 14 februari over. De mogelijk oudste afbeeldingen van Cyrillus en Methodius bevinden zich in de onderkerk van de San Clemente te Rome. Toen deze 11e-eeuwse fresco's werden ontdekt, waren ze in nog slechtere staat dan ze hier zijn afgebeeld. Wat we vandaag zien, is het resultaat van uitgebreide restauratie. |
LinkerfrescoHet linkerfresco bij de ingang van de onderkerk is voorzien van een Latijns onderschrift waarvan de bovenste regel luidt:HUC A VATICANO FERTUR P[a]P[ae] NICOLAO IMNIS DIVINIS Q[uo]D AROMATIB[us] SEPELIU[n]T Dat (=lichaam Clemens) was gebracht van het Vaticaan naar paus Nicolaas met heilige hymnen om begraven te worden met welriekende kruiden. Cyrillus en Methodius hadden het lichaam van Clemens dat ze op de Krim hadden gevonden, aan Nicolaas I (paus van 858-867; feestdag 13 november) aangeboden. Aan het hoofd van vijftig leerlingen werden Cyrillus en Methodius in Rome met Clemens' relieken eervol door deze paus ontvangen. Andere bronnen schrijven overigens dat het zijn opvolger Adrianus II (paus van 867-872) was die de missionarissen in 868 ontving. Het fresco toont de scène dat het lichaam in processie vanaf het Vaticaan (lees: de Sint-Pieter) naar (wat nu de onderkerk is van) de San Clemente wordt gebracht. In het midden zien we het hoofd met aureool van Clemens, wiens lichaam op een baar wordt gedragen en wordt bewierookt door twee monniken met tonsuur. Rechts zien we Nicolaas terwijl hij de baar ontvangt, de mis opdraagt of een preek houdt. Links zien we de vijftig leerlingen achter de baar, met vaandels en kruisen. Ze worden voorafgegaan door Nicolaas die wordt geflankeerd door twee ook ten voeten uit afgebeelde monikken. Wie zijn dat? Als het Cyrillus en Mehodius zijn, kun je je afvragen waarom slechts één broer een aureool heeft. Is de anonieme kunstenaar een aureool bij de ander stomweg vergeten? Of zijn Cyrillus en Methodius misschien de twee monniken die de baar bewieroken? Maar zij hebben allebei geen aureool. Wie het weet mag het zeggen. |
RechterfrescoHet rechterfresco bevindt zich tussen twee pilaren van de colonnade die tussen het atrium en de narthex van de vroege basiliek stond. Het stelt Christus voor tussen de aartsengelen Michaël en Gabriël en Andreas en Clemens.Christus geeft zijn zegen op de Griekse manier met duim en vinger tegen elkaar en de andere drie vingers uitgestrekt. Aan de linkerkant staat Andreas, geïdentificeerd door een inscriptie die nu nauwelijks zichtbaar is. In zijn linkerhand houdt hij een boekrol en met zijn rechterhand wijst hij naar een - nauwelijks zichtbare - figuur voor hem met een kelk in de hand. Andreas werd al heel vroeg in Rome vereerd, kerken werden aan hem gewijd en hij verschijnt in Romeinse mozaïeken en fresco's. Er zijn latere bronnen die ons informeren dat er relikwieën van Andreas in de San Clemente waren. Clemens staat aan de rechterkant van de groep en houdt het evangelieboek in zijn linkerhand, terwijl hij met zijn rechterhand evenees gebaart naar een kleine figuur - ook nauwelijks zichtbaar- met ook een boek in de hand. Clemens kan worden geïdentificeerd door zijn in het Italiaans geschreven naam Clemente. Het fresco zou kunnen behoren tot een grafmonument, waarbij Andreas en Clemens en de beide engelen de beide kleinere figuren presenteren aan Christus. Die zouden dan begraven kunnen zijn in het graf eronder. Zijn dit Cyrillus en Methodius? |
Heiligen met dezelfde naamOp de heiligencanon staan meer heiligen met de naam Cyrillus of Methodius:
|