IRENAEUS
van Lyon
Heiligen met de naam IrenaeusOp de heiligencanon staan deze heiligen met de naam Irenaeus:
|
|
Irenaeus (Eirenaios) van Lyon was aan het eind van de tweede eeuw een van de belangrijkste christelijke schrijvers. Hij behoorde tot de stroom Aziaten die samen met kooplui in de oudheid al eeuwenlang de weg naar het westen hadden gevonden. Zij hadden er met name te Marseille, Lyon en Vienne kolonies gevestigd en leefden er vreedzaam tussen de Galliers en de koloniserende Romeinen. Onder de bevolking waren er ook christenen, die er gemeenten stichtten. Irenaeus werd rond 130 geboren, waarschijnlijk te Smyrna, waar hij — schrijft hij zelf — nog de lessen van Polycarpus, een leerling van Johannes de apostel-evangelist, had gevolgd. In de tijd van de humane keizer-filosoof Marcus Aurelius, die regeerde vanaf 169, was Irenaeus priester te Lyon. Hij moet vertrouwen hebben genoten en in de christelijke leer en traditie onderlegd geweest zijn, want hij werd in 177 kort na het uitbreken van een hevige vervolging tegen de christenen te Lyon naar Rome gestuurd in verband met problemen aldaar rond het montanisme, een apocalyptische, door de Phrygier Montanus en zijn dochters in het midden van de tweede eeuw in gang gezette revival-beweging. Met brieven van de gemeente aan bisschop Eleutherus van Rome in de hand moest hij in naam van de gevallen martelaren — zoals later bleek tevergeefs — clementie bepleiten voor de leden van deze beweging. Onder de 48 martelaren uit de vervolging in 177, van wie de helft oosterse namen droeg, waren de bisschop van Lyon, Potheinos, en de diaken Sanctus van Vienne. Irenaeus werd in 177/78 tot opvolger van de bisschop gekozen. Samen met hem deed de gemeente in een brief tot in details verslag van de vervolging, verhoren en martelingen aan de gemeenten in Asia Minor.
Twee feiten markeren Irenaeus' ambtsperiode: een felle bestrijding van de leer van de gnostici en zijn tussenkomst in de strijd om de paasdatum. Van Irenaeus' polemische activiteiten zijn onderstaande werken bewaard gebleven:
Sommigen van hen duiden hun leerlingen aan door achter op hun rechteroorlelletje een brandmerk aan te brengen. Zo heeft Marcellina die als aanhangster van deze leer naar Rome kwam onder Anicetus, velen misleid. Zij noemen zich gnostici en hebben geschilderde of op andere manier vervaardigde afbeeldingen van Christus waarvan het model door Pilatus zou zijn gemaakt toen Jezus onder de mensen leefde. Ze kronen deze en stellen ze samen met de afbeeldingen van profane filosofen zoals Pythagoras, Plato, Aristoteles en anderen ten toon, en ze verschillen in zulke gebruiken weinig van de heidenen.In hetzelfde geschrift benadrukt hij ook het primaatschap van Rome: Om de bijzondere voorrang van de kerk van Rome moet zich iedere kerk naar haar richten en dit geldt voor alle gelovigen.Men vermoedt dat het fundament voor de grote uitbreiding van de Gallische Kerk in de 3e eeuw door Irenaeus gelegd is. Rond 400 waren er van Marseille tot Trier meer dan honderd bisschopssteden, en in de Provence bloeide het westerse ascetisme in belangrijke kloosters. Irenaeus moet rond 202 zijn gestorven. Ruim drie eeuwen later ontstond de legende dat Irenaeus samen met een grote menigte de marteldood onderging. Een oud grafschrift gebeiteld in de stenen vloer van de aan hem gewijde kerk in Lyon, waar zijn relieken eeuwenlang werden bewaard, zegt dat het aantal martelaars dat samen met hem de dood vond, opliep tot negentienduizend. Hugenoten hebben zijn relieken later vernietigd uit afkeer van heiligenverering. De gravure van Jacques Callot sluit bij de legende van de marteldood aan. Het Roomse Martelaarsboek herdenkt Irenaeus op 28 juni en gaat ook uit van zijn marteldood: Te Lyon in Frankrijk de heilige bisschop Irenaeus, martelaar. Hij was (zoals de heilige Hiëronymus schrijft) een leerling van de heilige bisschop Polycarpus van Smyrna en leefde kort na de tijden van de apostelen. Nadat hij in woord en geschrift zeer veel tegen de ketters had gestreden, werd hij tijdens de vervolging van Severus met bijna al het volk van zijn stad met de heerlijkste martelaarskroon versierd.De gravure van Jacques Callot sluit ook aan bij de vermeende marteldood van Irenaeus 'met bijna al het volk van zijn stad'. |