Paul Verheijen
Hoofdmenu Zoeken Aanvullingen E-mail Actueel Site info Bijbel Exposities Films Heiligen Steden Kunstenaars Boeken Exegese


Hoofdmenu Aanvullingen E-mail Site info Actueel

CARAVAGGIO

Franciscus

Eén stigma

De hagiografieën die over Franciscus zijn geschreven melden dat Franciscus bij zijn stigmatitisatie een visioen krijgt van een man die als een serafijn met zes vleugels aan het kruis hangt.
Traditionele voorstellingen van deze stigmatisatie-scène volgen gewoonlijk deze beschrijving.
Zo niet Caravaggio.
  • De serafijn met de zes vleugels ontbreekt, in plaats daarvan wel een troostende engel.
  • Van de vijf stigmata is alleen het stigma in de zijde geschilderd.
    Oorspronkelijk was ook het stigma in zijn rechterhand afgebeeld, maar dat is later verwijderd.
  • Franciscus is niet geknield of staand maar liggend afgebeeld.
De stigmatisatie krijgt hierdoor meer het karakter van een innerlijk proces.
Het schilderij ademt een sterke spiritualiteit.
De engel ondersteunt Franciscus zoals Maria haar dode zoon ondersteunt in Pietà-afbeeldingen.
Zo wordt de imitatio Christi bijzonder geaccentueerd.
Mystiek en erotiek gaan hier naadloos in elkaar over en zorgen ervoor dat dit werk voor meerdere uitleg vatbaar is, zoals zo vaak in de werken van Caravaggio.
Franciscus ligt uitgestrekt op de grond en wordt bijgestaan door een halfnaakte engel die een doek over zijn schouders heeft gedrapeerd en rond zijn middel vastgeknoopt.

Uiterst vaag links - precies achter de voeten van Franciscus - zit in de duisternis broeder Leo ineengedoken tegen een boom te mediteren met neergeslagen ogen.

Iets meer naar rechts zijn een paar oplichtende rimpelingen in het oppervlak van een meer te zien, waar daaronder op de oever een vuurtje brandt met herders eromheen.
De verstrengelde lichamen van Franciscus en de engel baden in licht dat schaduwen veroorzaakt in de plooien van het bruine habijt en zich verspreidt over de bloemen en bladeren op de voorgrond.
Franciscus lijkt dat licht op te vangen, terwijl zijn rechterhand voorzichtig de wond in zijn borst aanraakt die zichtbaar is onder de scheur in de pij.
Onze blik wordt naar die wond getrokken, hoewel Franciscus zelf er niet naar kijkt, maar voelt.
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
Estasi di San Francesco (1595-96)
Olieverf op doek, 93 x 128 cm
Hartford - Wadsworth Atheneum Museum
2016 Paul Verheijen / Nijmegen