LUCAS CRANACH SR.
Hiëronymus
Drie variatiesLucas Cranach sr. realiseerde samen met ateliermedewerkers een fiks aantal schilderijen met Hiëronymus als onderwerp en voerde daarmee zijn schilderijenproductie op.Op deze pagina zijn daarvan drie types afgebeeld. Cranach paste de compositie aan op het formaat paneel dat hij ter beschikking had. Op de linkerafbeelding houdt Hiëronymus in zijn rechterhand een steen vast, met zijn linker trekt hij aan zijn baard. Aan zien voeten ligt de leeuw. Hiëronymus knielt voor een crucifix in een boslandschap van boven de Alpen. De dialoog tussen hem en het kruis wordt geaccentueerd door de lang gedrappeerde lendendoek van Christus die in de richting van Hiëronymus wijst. Opmerkelijk zijn een papagaai en een uil in de linkerbovenhoek. Deze beide vogels komen ook voor op een schilderij van Cranach uit 1503 met daarop de Weense humanist Johannes Cuspinian (1473-1529). Mogelijk was hij de opdrachtgever voor dit schilderij. Onder humanisten was Hiëronymus zeer geliefd vooral vanwege zijn Vulgaat-vertaling. En zo heeft Cranach hem ook afgebeeld op de middelste afbeelding. Hier identificeert de afgedane hoed hem als kardinaal, terwijl de verder onvruchtbare omgeving zijn leven als kluizenaar benadrukt. Een kei dient als zitmeubel, de tafel wordt gevormd door een plank die over een boomstronk en een andere rots is gelegd. Zijn blote voeten, lange baard en gewaad vanaf de taille versterken verder deze levenswijze. Terwijl links - aan de rand van de afbeelding en miniature geschilderd - Hiëronymus boete doet voor de Gekruisigde, gaat rechts de door hem getemde leeuw briesend achter een karavaan kooplieden aan die Hiëronhymus' pakezel hadden gestolen en nu hun heil zoeken in het door Hiëronymus gestichte klooster. Op de rechterafbeelding is de voorstelling min of meer een spiegeling van de linkerafbeelding en is het boek met de Vulgaatvertaling van de middelste afbeelding terug te vinden. Hiëronymus knielt nu in een bosrijk berglandschap voor een kruisbeeld dat over een dikke boomstronk is geplaatst. Ook hier heeft hij de kardinaalsonderscheidingen, de rode jas en de breedgerande hoed afgedaan, om zich met een steen op zijn blote borst te slaan. Zijn leeuw heeft zich zelfverzekerd tegen hem aangevleid. |
AtelierstukkenVeel kopieën en variaties op deze drie types ontstonden in de werkplaats van Cranach in Wittenberg.Ze onderscheiden zich nauwelijks in kwaliteit en uitvoering. Vermoedelijk betreft het werken van leerlingen die schilderden in de stijl van het atelier of zijn het proefstukken van gezellen om toegelaten te worden tot de werkplaats in Wittenberg. In een brief gedateerd 24 april 1545 aan de keurvorst schrijft Cranach over een leerling dat hijzelf 'in gar nichts daran geholfen, er hats allein gemacht, da seht ir wol wie er sich pesert. Hieruit kunnen we concluderen dat Cranach zelf af en toe ook ingreep in deze werken van zijn stagiairs en medewerkers. |
|
Lucas Cranach der Ältere (1472-1553)
Büßender heilige Hieronymus (1502) (afbeelding links) Olieverf op lindenhout, 56 x 42 cm Wenen - Kunsthistorisches Museum Der heilige Hieronymus in einer Landschaft (±1515) (afbeelding midden) Olieverf op hout, 68 x 58 cm Mexico - Collectie Pérez Simón Der büßender heilige Hieronymus in einer Landschaft (1515-20) (afbeelding rechts) Olieverf op hout, 38 x 28 cm Particuliere collectie |