HIËRONYMUS
Kerkvader - Damasus I - Legenda Aurea - Feestdagen - Attributen - Drie types |
KerkvaderHiëronymus van Betlehem leefde van circa 340-420, schreef exegetische werken en maakte in opdracht van Damasus I (paus van 366-84; feestdag 11 december) een nieuwe vertaling van de bijbel in het Latijn. Dat werd de Vulgaat. Je kunt Hiëronymus niet echt een volksheilige noemen. Daarvoor was hij waarschijnlijk te geleerd. Vanwege zijn grote verdienste voor de Westerse kerk verkreeg Hiëronymus samen met Ambrosius, Augustinus en Gregorius de Grote de titel kerkvader.In Nederland is slechts een handjevol kerken naar hem genoemd. Desondanks is hij vele malen door kunstenaars uitgebeeld. Hiëronymus was gewoon zich met een steen te kastijden, hij genas eens een leeuw die hulp bij hem zocht vanwege een doorn in zijn poot. De uitbeelding van deze heilige staat sterk onder invloed van de Legenda Aurea (zie verder) die sterk afwijkt van de historische feiten. |
Damasus I
Damasus I (paus van 366-384) benoemde Hiëronymus als zijn secretaris. Dat leidde in de kunst anachronistisch tot zijn kardinaalshoed en -soutane.
Het Roomse Martelaarsboek herdenkt Damasus op 11 december:
Te Rome de heilige paus Damasus I, belijder, die de aartsketter Apollinaris veroordeelde en Petrus, de bisschop van Alexandrië, die verdreven was, weer op zijn zetel herstelde. Ook heeft hij vele lichamen van de heilige martelaren gevonden en hun graven met dichterlijke grafschriften versierd.Damasus was mogelijk van Spaanse afkomst en rond het jaar 305 te Rome geboren. Op 1 oktober 366 werd hij gekozen als opvolger van Liberius, die hij nog als diaken had vergezeld toen deze in ballingschap was gestuurd. Bij hun terugkeer had hij zelfs nog even de kant gekozen van de tegenpaus Felix II, maar spoedig had hij zijn vergissing ingezien en zich weer verzoend met Liberius. Op zijn beurt had hij veel te stellen met een tegenpaus: Ursinus. Toen deze werd vermoord, werd Damasus officieel aangeklaagd. Zowel keizer Valentinianus II als een in 378 te Rome bijeengeroepen bisschoppenvergadering sprak hem echter vrij van elke beschuldiging. Damasus was een verfijnd man; hij voerde een aantal wijzigingen door in de liturgie, die hij aan de oosterse kerk had ontleend. Hieronymus noemde paus Damasus respectvol de maagdelijke leraar van een maagdelijke Kerk, een man die zijn weerga niet kent. Volgens de traditie (her)bouwde Damasus in of bij zijn eigen huis in Rome een kerk ter ere van Laurentius (de huidige San Lorenzo in Damaso) en vernieuwde hij de liturgie door onder andere het psalmgezang in te voeren en het allelujagezang in de zondagsmissen. Hij was de eerste paus die vaste vorm gaf aan het begrip van het primaatschap van Rome. Afbeelding: Hiëronymus overhandigt de Vulgaat aan Damasus, 12e eeuw, handschriftverluchting, Dijon, Bibliotheek |
Legenda AureaEen hagiografie van Hiëronymus is te lezen in hoofdstuk 142 van de Legenda Aurea, waarvan hieronder een samenvatting.Hiëronymus wordt geboren in Stridon. In zijn jonge jaren ging hij naar Rome en leerde daar Latijn, Grieks en Hebreeuws. Hij vloeide over van wijsheid. Hij bestudeert de klassieke schrijvers en filosofen: overdag Tullius en 's nachts Plato. Hij krijgt echter een koortsdroom waarin hij daarvoor wordt gegeseld en belooft om zich voortaan nog uitsluitend met de heilige boeken bezig te houden. Als hij 39 is, wordt hij gewijd tot Presbyter Cardinalis. Hiëronymus heeft sterke kritiek op de leefwijze van enkele van zijn mede-monniken. Om hem tot schande te maken verwisselen zij zijn habijt met een jurk. Hij trekt die aan in de veranderstelling dat het zijn pij is en gaat naar de kerk. Uit kwaadheid vertrekt hij allereerst naar Constantinopel en bezoekt daar bisschop Gregorius van Nazianze die hem wegwijs maakt in de Heilige Schrift. Vervolgens leeft hij vier jaar als eremiet en wordt hij in de woestijn onder andere door knappe maagden bekoord. Tenslotte vestigt hij zich bij de kribbe van Jezus in Betlehem, waar hij veel leerlingen om zich heen verzamelt. Daar blijft hij 55 jaar en zes maanden en vertaalt in die tijd de hele bijbel, nu bekend onder de naam Vulgaat. Eens op een avond komt een manke leeuw hem opzoeken. Hiëronymus geneest de leeuw door een doorn uit zijn voetzool te halen. De leeuw blijft bij hem en krijgt opdracht de ezel te beschermen die dagelijks brandhout uit het bos haalt. Maar op een dag valt de leeuw in slaap en voorbijtrekkende kooplui nemen de ezel mee, vanaf die dag neemt de leeuw het werk van de ezel over. Enige tijd later kom er een karavaan voorbij en de leeuw herkent de ezel en gaat briesend achter de kooplui aan die bescherming zoeken in het klooster. Als Hiëronymus zijn einde voelt naderen, laat hij een graf maken in de grot waar de kribbe van Jezus stond. Hij sterft rond het jaar 398 als hij 90 jaar en zes maanden oud is. |
Feestdagen30 september (Memoriam)Roomse Martelaarsboek: Te Betlehem in Juda het overlijden van de heilige priester Hiëronymus, belijder en kerkleraar. Bekend met elke tak van wetenschap, was hij een navolger van de beproefde monniken en heeft vele monsterachtige ketterijen door het zwaard van zijn geleerdheid neergeveld. Toen hij uiteindelijk een hoge ouderdom bereikt had, stierf hij in vrede en werd bij de kribbe des Heren begraven. Zijn lichaam werd later naar Rome vervoerd en in de basiliek Santa Maria Maggiore bijgezet..9 mei (Translatie) Roomse Martelaarsboek: Ook te Rome een overbrenging, namelijk van de heilige priester-belijder en kerkleraar Hiëronymus, uit Betlehem in Juda naar de kerk van Maria-de-Meerdere. |
Attributen
|
Drie typesMen onderscheidt in de afbeeldingen gewoonlijk drie types:- Penitent Boeteling in een woestijn - Geleerde In een studievertrek - Kerkvader Alleen of samen met Ambrosius, Augustinus en Gregorius |